سرپرست اداره مهندسی و مطالعات آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اجرای طرحهای آبخیزداری و آبخوان‌داری مدعی شد: اجرای طرحهای آبخیزداری علاوه بر مدیریت صحیح منابع آب و خاک، در کاهش تولید ریزگردها و آلودگی هوا نقش بسزایی دارد.
به گزارش گفتمان زاگرس:بر اثر خشکسالی‌های اخیر، از مجموع ۱۲ دشت این استان ۱۱ دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام شده و صدور مجوز برداشت آب از این دشت‌ها ممنوع است، همچنین کاهش منابع آب زیرزمینی بروز پدیده ریزگردها و گرد و غبار محلی در استان را فراهم کرده است.
دشت شهرکرد که به دشت ممنوعه تبدیل شده، در سالیان اخیر به کانون گرد و غبار محلی تبدیل شده است.
اجرای طرحهای آبخیزداری و آبخوان‌داری در سطح استان به خصوص در مناطق بحرانی و ممنوعه، علاوه‌بر کاهش فرسایش خاک، کنترل و مهار سیلاب، کاهش خسارت‌های ناشی از آن، توسعه و تقویت پوشش گیاهی، کنترل هرز آب‌ها، تغذیه سفره‌های زیرزمینی، افزایش آب رودخانه و چشمه‌ها در کاهش ریزگردها و گرد و غبار محلی نیز تاثیرگذار است.
در چهارمحال و بختیاری یکهزار و ۶۲۳ مورد سازه سنگی و ملاتی، ۳۲۴ سازه گابیونی، ۱۰۰ سازه خشکه چین و ۱۳۹ سازه سیلاب، ساحل سازی، سد زیرزمینی، دیوار حایل و تورکینست احداث شده است.
در سالجاری طرحهای آبخیزداری در ۳۳ حوضه آبخیز در قالب ۳۴۰ طرح در ۱۹۰ نقطه محل با اعتباری بیش از ۲۱۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در دست اجراست.
در راستای اهمیت اجرای طرحهای آبخیزداری در کاهش ریزگردها و آلودگی هوا خبرنگار ایرنا مرکز شهرکرد با “فرزاد رضازاده” سرپرست اداره مهندسی و مطالعات آبخیزداری منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت وگویی را انجام داده است.
ایرنا: آلودگی هوا از نظر منابع طبیعی چیست؟
فرزاد رضازاده: آنچه که به آن هوا می‌گویند، اقیانوس بزرگی از گازهاست که در پیرامون زمین قرار گرفته است، که این اقیانوس بزرگ هوایی شامل ترکیبات و عناصری مثل نیتروژن، اکسیژن ، بخار آب و خیلی از گازهای بی‌اثر است که به طور معمول کامل‌ترین و مناسب‌ترین ترکیب برای حیات موجودات زنده را تشکیل می‌دهد.
در یک تعریف ساده چنانچه ترکیبات دیگری به این مجموعه اضافه شود که در واقع پیش از آن در این مجموعه جایی نداشته است یا تغییر در میزان هر کدام از این ترکیبات را در اصطلاح آلودگی می‌گویند.
در واقع آلودگی عبارت است از افزایش غیر منطقی بعضی از ترکیبات و عناصر در داخل هوا و یا اضافه شدن عناصر و ترکیبات جدید به آن که باعث تغییر شود.
از ابتدای تشکیل کره زمین و البته تشکیل جو پیرامون آن آلاینده‌هایی مثل بخارها، خاکستر و گازهای آتشفشانی، دود ، ترکیبات ناشی از سوختن جنگل‌ها، گرد و خاک، ریزگردهای که بواسطه طوفان‌های شن وارد هوا می‌شدند و ترکیبات نمکی که از سطح کویرها دریاچه های نمک که به صورت طبیعی به هوا وارد می‌شدند.
از آنجاکه این آلاینده‌ها خیلی کم بودند و طبیعت خودش را نیز برای این میزان از آلودگی آماده کرده است و راه جبران آنها را نیز داشته است، مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کردند اما بعدها به واسطه دخالت انسان در طبیعت و نیاز روز افزون به برداشت از منابع طبیعی و البته توسعه کارخانه‌ها و استفاده از سوخت‌هایی مثل چوب زغال سنگ و سوخت‌های فسیلی، این آلودگی به سرعت شروع به افزایش کرد.
ایرنا: اثرات و پیامدهای ناشی از آلودگی چه تاثیری بر کره زمین داشته است؟
رضازاده: اثرات و پیامدهای این آلودگی‌ها بیشتر به صورت افزایش میزان دی‌اکسید و مونوکسید کربن در جو که منجر به گرم شدن کره زمین شده است و عناصر معلقی که برای موجودات زنده مضر هستند و شاید برای انسان سرطان‌زا باشند و بارش باران‌های اسیدی، خشکیدگی گیاهان، نابودی درختان، جنگل‌ها و موجودات زنده را به همراه داشته است.
بخش زیادی از آلودگی هوا به واسطه باران و یا حتی رسوب مواد معلق بر روی خاک، منابع آب و خاکی را نیز آلوده می‌کنند که این امر منجر به افزایش سطح تاثیر آلودگی بر روی زندگی انسان‌ها و موجودات زنده و منابع طبیعی می‌شود.
ایرنا: عملیات آبخیزداری چه تاثیری بر کاهش آلودگی هوا دارد؟
رضازاده: عملیات‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و هر فعالیتی که در حوزه منابع طبیعی انجام می‌شود ،تاثیری مستقیم بر جلوگیری از آلودگی هوا دارد.
شرایط منابع طبیعی و آبخیزها به گونه‌ای است که اگر طبیعت به حال خودش رها شود به واسطه وجود پوشش گیاهی و میزان رطوبتی که ناشی از این پوشش در هوا تولید می‌شود و میزان رطوبتی که در خاک وجود دارد، امکان استقرار پوشش گیاهی و انسجام ساختمان خاک را به همراه دارد و منجر به جلوگیری از بسیاری از آلودگی‌ها می‌شود.
عملیات آبخیزداری، راهکارهایی افزایش سطح و تراکم پوشش گیاهی را بر روی زمین فراهم می‌کند که با افزایش رطوبت، دی اکسید کربن موجود در هوا را که از حد مجاز آن بسیار بیشتر است را جذب می‌کند و آن را به داخل زمین و تنه گیاه منتقل می‌کند که به عمل ” ترسیب کربن” می‌گویند.
این موضوع علاوه بر کاهش دی‌اکسید کربن منجر به کاهش اثر گلخانه‌ای و جلوگیری از گرم شدن زمین می‌شود.
پوشش گیاهی با جذب گرد و غبار موجود در هوا از مهمترین راهکارهای کاهش ریزگردها و غبار است و مانند دژی محکم بر سر راه ریزگرها و طوفان‌ها قرار گرفته و منجر به نشست آن می‌شود.
اقدامات آبخیزداری با احیای آبخوان‌ها و مرغزارها ،عاملی برای کاهش آلودگی هوا است به گونه‌ای که با یکسری اقدامات از قبیل احداث بندهای خاکی، پخش سیلاب و اقداماتی که منجر به تغذیه آبخوان‌ها یا بالا آمدن سطح آب زیرزمینی، افزایش رطوبت در سطح زمین، تحکیم‌بخشی به ساختمان خاک می‌شود و با استقرار پوشش گیاهی از بروز پدیده ریزگردها جلوگیری و آلاینده‌های ناشی از وزش باد در مناطق فاقد رطوبت و پوشش گیاهی را کنترل می‌کند.
اقدامات آبخیزداری در حفظ خاک حفظ رطوبت و حفظ پوشش گیاهی تاثیرگذار است و سهم بسزایی در کنترل آلودگی هوا، آب و خاک دارد و با این روش می‌توان نسبت به تامین هوای سالم، آب سالم و خاک سالم که منجر به زندگی سالم و حیات پایدار تمام موجودات زنده می شود تاثیرگذار باشد.
استان چهارمحال و بختیاری با یک میلیون و ۶۴۰ هزار و ۳۴۶ هکتار مساحت دارای سه حوضه کارون ،زاینده‌رود و بخش کوچکی از دز است که یک درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود و ۸۶.۵ درصد این میزان مساحت را مراتع و جنگل تشکیل می‌دهد.
یک میلیون و ۶۳۵ هزار و ۱۵۰ هکتار معادل ۳۸ درصد مساحت استان برای اجرای طرحهای آبخیزداری طرح مطالعاتی انجام شده و ۷۰۳ هزار و ۷۰۴ هکتار به مرحله اجرا رسیده است.
ایرنا