بعد از اینکه دالاهو به عنوان شهر ملی ساز «تنبور» ثبت ملی شد، انتظار هست که اقدامات شایسته‌ای برای برند سازی این شهر و سازهای آن در سطح ملی و بین المللی صورت بگیرد، اقدامی که فعلا خبری از نقشه راه آن نیست.
به گزارش گفتمان زاگرس:ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور می‌تواند بارقه‌ای امید باشد برای رونق بسیار و معرفی هر چه مناسب‌تر تنبورهای کرمانشاه در سطح ملی و بین‌المللی؛ و قدمی باشد برای اینکه سازندگان تنبور ماندگار شوند و این میراث دست‌نخورده به نسل‌های بعدی منتقل شود اما به راستی در این بین، امید است تا دستاوردهای شهر ملی تنبور را شاهد بوده و قدم‌ها برای ثبت جهانی آن نیز محکم‌تر برداشته شود
مراسم اعطای لوح ثبت شهرها و روستاهای ملی، ۲۲ دی‌ماه سال جاری در کاخ نیاوران با حضور وزیر میراث فرهنگی و تعدادی از استانداران و مدیران کل میراث فرهنگی استان‌های مختلف برگزار شد، در این مراسم که در آن استاندار کرمانشاه، نماینده مردم شهرستان‌های اسلام آبادغرب و دالاهو، مدیرکل میراث فرهنگی، فرماندار دالاهو و معاون صنایع دستی استان نیز حضور داشتند، ابلاغ رسمی ثبت ملی دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور از سوی وزیر میراث فرهنگی به استاندار کرمانشاه اعطا شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در پایان این مراسم با اشاره به دوسال پیگیری میراث فرهنگی کرمانشاه برای ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور، اظهارکرد: باتوجه به پیشینه هزاران ساله تنبور در این شهرستان، از دوسال پیش تصمیم گرفتیم با تشکیل پرونده‌ای، دالاهو را به عنوان شهر ملی تنبور در ایران معرفی کنیم.
امید قادری با بیان اینکه درحال حاضر کارگاه‌ها، هنرمندان و نشان‌های ملی و بین‌المللی دریافت‌شده زیادی از تنبور در این شهر وجود دارد، عنوان کرد: در دالاهو علاوه بر وجود خانه تنبور، حدود ۱۵۸ کارگاه ساخت این ساز وجود دارد که برخی از آن‌ها قدمت دیرینه‌ای دارند. همچنین خیابانی در این شهرستان به نام تنبور نامگذاری و اِلمانی از تنبور نیز در شهر نصب شده است.
حال که ۱۵۸ کارگاه ساخت تنبور در شهرستان دالاهو و چندین کارگاه بزرگ و کوچک ساخت تنبور و دیگر سازهای سنتی در استان کرمانشاه وجود دارد، به راستی این ثبت ملی می‌تواند جرقه‌ای باشد برای حمایت‌های بیشتر، معرفی مناسب‌تر و البته ورود به عرصه ثبت جهانی؟ در این بین، چه برنامه‌هایی نیاز است تا بتوان این موضوع را محقق و قدم‌ها را در این مسیر محکم‌تر برداشت؟
در این خصوص برآن شدیم تا پای صحبت‌های دو تن از معروفترین‌های سازندگان تنبور بنشینیم که در ادامه متن این گفتگوها را می‌خوانید:
۹ نسل از ما به این هنر مشغول بوده است
اسدالله فرمانی متولد ۱۳۳۴ در شهر گهواره است. او از چیره‌دست‌ترین و معروفترین سازندگان تنبور به شمار می‌رود و فرزند «شمس‌الله فرمانی» و نوه «چنگیز فرمانی» است که این دو نیز از سازندگان به‌نام تنبور بودند. تنبورهای دست‌ساز وی با مهر «اسد گهواره‌ای و چنگیز» در معتبرترین موزه‌های اروپایی از جمله فرانسه نگهداری می‌شوند.
کارگاه تنبورسازی فرمانی موروثی است و از دوران قاجار به ساخت تنبور می‌پردازند و قدیمی‌ترین تنبور به جای‌مانده از نسل‌های قبل در این کارگاه مربوط به سال ۱۱۷۰ هجری شمسی است. چنگیز فرمانی پدربزرگ اسدالله فرمانی نامی‌ترین چهره در صد سال گذشته در ساخت تنبور بودند. اسدالله در ۶ سالگی نزد پدربزرگ به آموختن و یادگیری نحوه ساخت تنبور با بستن پرده و سمباده‌کشی و بعدها اتصال دسته به کاسه تنبور آغاز کرد. اسدالله فرمانی تنبورنواز قهاری نیز است و در ۱۰ سالگی مقام خاموشی را نیز نزد پدربزرگ خود چنگیز فرمانی فراگرفت. کارگاه تنبو سازی اسدالله هم اینک در شهر گهواره قرار دارد و با همکاری برادران و فرزندانشان مشغول به ساخت تنبورهایی با کیفیت هستند.
در ۲۲ دی ۱۳۹۹ شهرستان دالاهو به عنوان شهر ملی ساخت تنبور معرفی شد. پس از آن در روز ۲۶ دی ۱۳۹۹ لوح یادبودی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه به اسدالله فرمانی اهدا شد. همچنین در ۲۷ دی ۱۳۹۹ لوح تقدیر انجمن موسیقی ایران توسط رئیس این انجمن در شهر گهواره به اسدالله فرمانی اهدا شد.
اسدالله فرمانی به عنوانی یکی از چیره‌دست‌ترین و معروفترین سازندگان تنبور با بیان اینکه از سال ۱۳۵۰ تاکنون مشغول به ساخت ساز سنتی تنبور هستم، مطرح کرد: ۹ نسل از ما به این هنر مشغول بوده است و از قدیمی ترین و پایه گذاران این هنر هستیم.
وی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد سازهای تولیدی مان به صورت دستی ساخته می‌شود، خاطرنشان کرد: صادرات نداریم اما فروشمان در سطح کشور مناسب است.
فرمانی در ادامه گفتگو، با اشاره به اینکه تنبورهای تولید شده شان به شهرهای کرمانشاه، تهران و شیراز فرستاده می‌شود، مطرح کرد: پایه گذاری این هنر و پیش روی آن را با سرمایه خودمان ادامه داده‌ایم.
این سازنده بنام تنبور در استان کرمانشاه با بیان اینکه گردشگران از کارگاه تنبورسازی مان بازدید می‌کنند، عنوان کرد: سفارش ساخت تنبور، گاه حضوری و گاه تلفنی به انجام می‌رسد و میزان فروشمان نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است.
فرمانی با بیان اینکه تاکنون بازارچه صنایع دستی در این زمینه برپا نشده است، ادامه داد: این روزها مواد اولیه مورد نیازمان را به سختی تهیه می‌کنیم.
وی با تصریح بر اینکه چوب را با نرخ بالایی نسبت به سال گذشته خریداری می‌کنیم، گفت: چوب‌های مورد استفاده عموماً از داخل استان تهیه می‌شود اما قیمت‌ها بسیار افزایشی شده است.
این سازنده به‌نام تنبور در استان کرمانشاه در پایان گفتگو خاطرنشان کرد: هر کیلو چوبی که سال گذشته هزار تومان خریداری می‌کردیم در حال حاضر با افزایش قیمت ۵ برابری باید خریداری کنیم.
ساخت تنبور از حالت هنری به صنعتی تبدیل نشود
ابراهیم رحمتی با بیان اینکه ۳۲ سال است که در زمینه ساخت سازهای سنتی فعالیت دارد، عنوان کرد: برای ساخت تنبر به روش سنتی و با تیشه و مغان انجام می‌دهم.
وی با تصریح بر اینکه قیمت مواد اولیه چون چوب مورد نیاز ساخت تنبور، در حال حاضر ۵ تا ۶ برابر گران شده است، گفت: میزان فروشم نسبت به سال گذشته تغییر نکرده و بیشتر سفارش هایم داخلی است چراکه دیگر کشورها چندان با موسیقی سنتی و زیبای ما آشنا نیستند.
این سازنده قهار تنبور در شهر کرمانشاه با بیان اینکه ۱۰ درصد تنبورهای تولیدی من به کشورهای دیگر صادر می‌شود، افزود: بیشتر تنبورهای دست‌ساخته‌های من به جز کرمانشاه به تهران، کرج، مشهد، شیراز، بوشهر و تبریز ارسال می‌شوند.
رحمتی با بیان اینکه افراد شاغل نمی‌پذیرم و صفر تا صد یک کار را خودم به انجام می‌رسانم، اظهار کرد: با توجه به اینکه دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور به ثبت رسیده است باید به وجه هنری سخت تنبور توجه بیشتری شود.
وی در این خصوص تشریح کرد: همانطور که تفاوت بسیاری بین فرش ماشینی و فرش دستباف وجود دارد، بین تنبور ساخته‌شده صنعتی و با دستگاه و تنبوری که با هنر دست ساخته شده است نیز تفاوت وجود دارد.
رحمتی با تاکید بر اینکه نباید بخش هنری تنبور از یاد برده شود، ادامه داد: هیچ گاه حمایتی ندیده ام، بارها صحبت کرده ایم اما حمایت‌ها برای اشخاص خاصی است، نمی‌گویم حمایتی نمی‌شود اما حمایت‌ها از اشخاص خاصی است. این که حمایت از چه کسی می‌شود مهم است، گاه می‌بینیم به سبب ارتباطی که وجود دارد از یک فروشگاه‌دار حمایت می‌شود اما از سازندگان تنبور خیر!
این سازنده قهار تنبور در شهر کرمانشاه با تاکید بر اینکه متاسفانه برای حمایت‌ها کاری به عملکرد ندارند، ادامه داد: با ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور می‌توان خوشبین بود که به معرفی هر چه بیشتر این ساز کمک می‌شود چراکه بسیاری از افراد و هنردوستان با این اتفاق پیگیر تنبور خواهند بود.
رحمتی خاطرنشان کرد: حال که شاهد ثبت ملی شهر دالاهو در این عرصه هستیم، بایستی سازندگان تنبور نیز کار درست و هنری ای را بسازند تا شاهد این نباشیم که ساخت تنبور از حالت هنری خود خارج شده و به سمت صنعتی شدن و ساخت با دستگاه سوق پیدا کرده است.
این سازنده قهار تنبور در شهر کرمانشاه خاطرنشان کرد: بایستی بتوانیم کیفیت تنبورهای تولیدی و میزان هنری بودن آن‌ها را ارتقا بخشیم، در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد تنبورها را با دستگاه و به صورت کپی تراش می‌سازند درحالی که باید تلاش شود تا بخش هنری ساخت تنبور هم چنان ادامه پیدا کند.
شهرستان دالاهو که با حدود ۳۶ هزار نفر جمعیت در ۱۰۰ کیلومتری غرب کرمانشاه قرار دارد، در اسناد تاریخی به عنوان یکی از خاستگاه‌های اصلی ساز تنبور در جهان مطرح است.
در این شهرستان افراد بسیاری به ساخت و نواختن ساز تنبور مشغول هستند و مردم محلی که غالبا از پیروان آیین اهل حق (یارسان) محسوب می‌شود، از این ساز در مراسم آیینی و مذهبی خود استفاده می‌کنند.
ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور می‌تواند بارقه ای امید باشد برای رونق بسیار و معرفی هر چه مناسب‌تر تنبورهای کرمانشاه در سطح ملی و بین‌المللی و قدمی باشد برای اینکه سازندگان تنبور ماندگار شوند و این میراث دست نخورده به نسل‌های بعدی منتقل شود اما به راستی در این بین، امید است تا دستاوردهای شهر ملی تنبور را شاهد بوده و قدم‌ها برای ثبت جهانی آن نیز محکم تر برداشته شود.
بدین سان، امید است حال که شاهدیم شرایط شیوع چندین ماهه ویروس کرونا بر بدنه گردشگری صدماتی را وارد کرده است، تورهای گردشگری در قالب گردشگری روستایی و گردشگری موسیقی ترتیب داده شود تا بتوان قدم‌ها را در مسیر معرفی مناسب تر تنبور و این شهر ملی پیش رفت و این مسیر به نحوی ادامه یابد که هنرمندان و سازندگان این عرصه دغدغه و یا در دسترس نبودن مواد اولیه را نداشته باشند.
از سویی، کرمانشاه همواره چشم انتظار راه‌اندازی بازارچه‌های محلی و بازارچه مناسب صنایع دستی است که امید است تا ثبت دالاهو به عنوان شهر ملی تنبور جرقه ای باشد برای پیش روی کرمانشاه به سمت معرفی هر چه بهتر و درخورتر صنایع دستی زیبا و ماندگار خود.
فارس