شیوع ویروس کرونا در کشور که پیش از این مسئولان و هموطنان را وادار به لغو بسیاری از آئین های باستانی ،مذهبی و خانوادگی کرده بود اکنون هم برنامه های سوگواری ماه محرم را متفاوت از سال های گذشته می کند.
محرم امسال در حالی از راه رسید که ستاد ملی مبارزه با ویروس کرونا پروتکل های جدیدی را برای برپایی عزای سید و سالار شهیدان تدوین و ابلاغ کرده است.
در استان کهگیلویه و بویراحمد که سه هزار و ۵۰۰ هیات عزاداری فعالیت دارند و بخش عمده ای از این سوگواری ها به صورت سنتی برپا می شود با توجه به اعلام ستاد ملی کرونا مبنی بر لغو عزاداری های سنتی باید منتظر تفاوت شکلی محسوسی در برگزاری عزاداری های حسینی ماه محرم امسال بود.
اگرچه مردم ولایتمدار کهگیلویه و بویراحمد همدل با سایر نقاط کشور آرزوی برپایی عراداری های حسینی به شیوه سنتی را دارند اما نگاهی به آمار بیش از ۱۹ هزار نفری جانباختگان بیماری ویروس کرونا در کشورمان نیاز به روشن بودن چراغ عزاداری ها همراه با رعایت دستورالعمل های بهداشتی را ضروری کرده است.
شیوه نامه عزاداری محرم
ممنوع شدن دسته روی عزاداران،لغو عزاداری های سنتی و ممنوع بودن عزاداری در فضای بسته از جمله دستورالعمل های ستاد کرونا برای پیشگیری از انتشار ویروس کروناست.
مسئولان بهداشتی استان می گویند: حفظ فاصله فیزیکی به اندازه ۲ متر،استفاده از ماسک، محدود شدن پذیرایی هیات ها به آب از دیگر اقدام های مراقبتی کرونایی در محرم امسال است.
بر اساس این دستورالعمل برگزاری برخی مراسم خاص مانند یوم العباس در زنجان، نخل گردانی در یزد، تشت گذاری اردبیل، شیرخواران، قالیشوران اصفهان و … به دلیل تجمع، تراکم و جا به جایی و ضروت پیشگیری از شیوع و سرایت بیماری ممنوع است و این مراسم فقط باید در اماکن و فضاهای دارای مجوز سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شود.
برگزاری مراسم نماز جماعت در مساجد حداکثر به مدت یک ساعت در اماکن سربسته دارای شرایط بهداشتی و تهویه با یک چهارم ظرفیت و رعایت فاصله گذاری حداقل دو متری از هر طرف و استفاده از ماسک و همراه داشتن وسایل شخصی بلامانع است.
در مورد نذورات نیز در دستورالعمل ماه محرم آمده است: هر گونه پذیرایی در حین برگزاری مراسم عزاداری، ممنوع است و نذورات صرفا باید در قالب مواد غذایی خشک یا خام توزیع شود و برپایی هر نوع ایستگاه صلواتی توزیع نذورات و چای در همه استان ها ممنوع است.
براساس این دستورالعمل مسئولیت نظارت بر اجرای این پروتکل با سازمان تبلیغات اسلامی است و در صورت تخلف در مرحله اول به هیات ها، حسینیه ها، مساجد و مداحان تذکر کتبی داده می شود و در صورت تکرار تخلف ممنوعیت و قطع ارائه خدمات عمومی، یارانه ای و پشتیبانی اعمال می شود و در مرحله سوم مجوز به مدت ۶ ماه لغو و متخلف به مرجع قضایی معرفی می شود.
آئین های محرم در کهگیلویه و بویراحمد
بخش زیادی از سینه زنی های ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد به شکل دایره ای برپا می شود در این شیوه عزاداران کمر همدیگر را می گیرند و دایره وار دور علم و نوحه خوان می چرخند
شروه خوانی
شروه خوانی (نوای جان سوز) زنان ایلی کهگیلویه و بویراحمد یکی از آئین ها در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت است.
شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و مدح کارهای شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوه بار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران به گویش‌های مختلف بصورت تک خوان اجرا می‌شود.
در این آئین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری می‌کنند.
کتل بندی
کـُتل بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوه‌های سنتی و آیین‌های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم بویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی مرسوم است.
در این آئین اسبی را به‌عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین کرده و بین هیات ها می‌گردانند، نوحه‌خوانان نوحه می‌خوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کنند و زن‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها به رسم‌های محلی شیون می‌کنند که این آیین به «کتل» مشهور است.
حجله امام قاسم (ع)
در این آئین زنان عشایری حجله‌ای برای حضرت قاسم (ع) و گهواره‌ای (به زبان محلی تهته) برای حضرت علی‌اصغر (ع) درست می‌کنند و به آن زنگوله و چشم زخم، آویزان می‌کنند و روی آن را پارچه سبز می‌کشند.
زنان در ایام محرم به‌صورت دایره‌ای دور این گهواره می‌نشینند و برای دامادی حضرت قاسم (ع) و حضرت علی‌اصغر نوحه (شروه) خوانده و عزاداری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه از کم سن و سال ترین شهید دشت کربلا طلب حاجت می‌کردند.
تعزیه خوانی
آیین تعزیه خوانی سنتی نیز یکی از آئین های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به طور معمول از سال ۱۲۸۷ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می‌شود.
مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ۶۱ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است.
این نوع ذکر مصیبت به‌صورت نوحه برای مردم بیان می‌شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می‌پردازند.
آئین های محرم کهگیلویه و بویراحمد ثبت شده در فهرست آثار ملی
مردم کهگیلویه وبویراحمد هم همگام با سایر نقاط ایران در ماه محرم آئین های ویژه ای دارند که برخی از آنان مانند استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع) در چرام، دمام زنی در گچساران، مویه خوانی زنان شهر سوق، ترقوخوانی و تعزیه خوانی در شهر لنده، آیین شام غریبان در سوق و مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
دیدگاه های مردم
یک مرد گچسارانی می گوید:اگرچه شکل عزاداری ها در نقاط مختلف ایران با سال های گذشته برای حفظ جان و سلامتی مردم متفاوت شده اما نیت قلبی همه سوگواران ابا عبدالله حسین (ع) زنده نگه داشتن این واقعه تاریخی تلخ و عبرت آموز است.
علی طالبی تاکید کرد: با توجه به اینکه برخی از شهروندان به دلیل داشتن بیماری های زمینه ای قادر به شرکت حضوری در آئین های محرم نیستند نیاز است تا از ظرفیت فضای مجازی برای انجام عزاداری ها استفاده شود.
یک بانوی باشتی گفت: با توجه به وضعیت کرونا مردم می توانند به غیر از شرکت در عزاداری ها با استفاده از مطالعه درباره مطالعه در سیره مکتب عاشورایی امام حسین (ع) به شهدای دشت کربلا ابراز ارادت کنند.
فاطمه عسکری با اشاره به رواج پخت غذاهای نذری در مناطق مختلف کهگیلویه و بویراحمد اظهار داشت: عزاداران با درک شرایط بیماری ویروس کرونا نذری های خود را در قالب اهدای اقلام بهداشتی یا غذایی ادا کنند.
تاکید بر رعایت دستورالعمل های پیشگیری از ویروس کرونا
نماینده ولی فقیه در کهگیلویه و بویراحمد و امام جمعه یاسوج گفت: رعایت کامل توصیه های بهداشتی، حفظ فاصله گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک و دستکش از سوی مردم این استان در آیین های عزاداری ماه محرم امسال الزامی است.
حجت الاسلام و المسلمین سید نصیر حسینی اظهار داشت: قوانین و مقرراتی از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا برای برگزاری آیین های سوگواری ماه محرم امسال تعیین و به تمامی استان های کشور ابلاغ شده که باید با جدیت در کهگیلویه و بویراحمد عملیاتی شود.
وی عنوان کرد: ماه محرم یکی از پایه های اصلی مذهب تشیع و جزو باورهای دینی ملت ایران و مسلمانان جهان به ویژه شیعیان است.
وی ابراز داشت: مسلمانان و شیعیان در طول تاریخ از طریق برپایی مجالس و محافل سوگواری امام حسین (ع) شناخته می شدند.
ضرورت راه اندازی نذر ماسک
استاندار کهگیلویه و بویراحمد گفت: راه اندازی پویش «نذر ماسک در محرم» توسط هیات های مذهبی استان ضروری است.
حسین کلانتری اظهار داشت: با این روش مردم ضمن نشان دادن ارادت خود به سرور آزادگان جهان به یکدیگر سلامتی هدیه می دهند.
وی تصریح کرد: در این ایام نظارت اکیپ ها در راستای مقابله با شیوع کرونا با جدیت بیشتری ادامه خواهد داشت.
کلانتری تاکید کرد: قانون شکنان به مراجع قضایی تحویل داده می شود.
وی با اشاره به اینکه در آستانه ماه محرم قرار داریم، ابراز داشت: برگزاری آئین های عزاداری امام حسین (ع) در هیچ هیاتی تعطیل نیست و این آئین ها با رعایت پروتکل های بهداشتی یعنی استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی و کاهش ساعات برگزاری مراسم انجام می شود.
ضرورت اخذ مجوز از سوی هیات ها
مدیرکل تبلیغات اسلامی کهگیلویه و بویراحمد گفت: هیات های عزاداری استان باید تا پیش از ماه محرم برای اخذ مجوز در سامانه بیرق ثبت نام کرده باشند.
حجت الاسلام سید رضا افتخاری اظهار داشت:تاکنون ۳۰۰ هیات عزاداری حسینی کهگیلویه و بویراحمد در این سامانه نام نویسی کرده اند.
افتخاری عنوان کرد: روسای هیات های عزاداری در صورت تخطی از دستورالعمل های بهداشتی ،تذکر کتبی دریافت می کنند و سپس با مشارکت دادستان اعمال قانون خواهد شد.
وی بیان کرد:امسال دسته روی هیات های عزاداری به دلیل امکان انتشار بیماری ویروس کرونا ممنوع است.
معتمد فر ابراز داشت: انجام سینه زنی به صورت سنتی و در فضای بسته نیز ممنوع است.
وی عنوان کرد: رعایت فاصله گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک از دیگر دستورالعمل های بهداشتی برای پیشگیری از انتشار ویروس کروناست که هیات های عزاداری ملزم به رعایت آن هستند.
وی از آغاز پویشی مردمی با حمایت رسانه ها برای سیاه پوش کردن سردرب خانه ها،مکان های عمومی در شهرها و روستاهای کهگیلویه و بویراحمد به شکل فراگیرتری نسبت به سال های پیش خبر داد.
توصیه های بهداشتی
سرپرست شبکه بهداشت و درمان باشت نیز گفت: نذورات امسال مردم خداجو به صورت خام و خشک توزیع شود.
حسنی عنوان کرد: برپایی سفره نذورات در خانه ها خطرآفرین است و شهروندان از انجام چنین اقدامی خودداری کنند.
سرپرست شبکه بهداشت و درمان باشت در مورد پذیرایی در هیات های عزاداری نیز گفت: هیات ها تنها مجاز به توزیع آب حین عزاداری هستند.
حسنی اظهار داشت: مسئولان هیات ها باید از سلامت (بیماری کرونا) افرادی که در هیات های عزاداری اقدام به توزیع آب می کنند اطمینان حاصل کنند.
وی بر رعایت مراقبت های بهداشتی چون استفاده از ماسک و ژل نیز تاکیدکرد.
ماه محرم امسال از روز جمعه ۳۱ مردادماه آغاز می شود.
کهگیلویه و بویراحمد با ۷۲۳ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد و این استان ۱۰۰ در صد شیعه بیش از ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد.