گفتمان، طاهر جمشید زاده: درست بامداد سه شنبه۲۱تیرماه۱۴۰۱هجری خورشیدی به وقت ایران انسان پست مدرن پنت هاوس نشین بر خلاف سلف همتای نئاندرتال غارنشین خویش با ساخته برجسته دستان توانمند خود«تلسکوپ فضایی جیمز وب» عمق کائنات در برابر حضرت دیدگانش پدیدار شد و به دیدن عظمتی بی نظیر از گیتی نشست.
نخستین تصویر تلسکوپ فضایی جیمز وب در حالی منتشر شد که تا قبل از آن انسان سال ها و سه دهه تمام مقهور و دلخوش تصاویری بود که تلسکوپ همتای جیمز وب یعنی تلسکوپ هابل از فضا گرفته بود و به ناسا و زمین مخابره شد، اما نخستین تصویر جیمز وب خارق العاده و به قول سعید قطبی زاده منتقد سینما کنجکاوی برانگیز است.
تصویری از اعماق فضا، حدی فراتر از حد تصور و ادراک بشر، تصاویری که دستاورد دو دهه تلاش بی وقفه و نستوه محققان و دانشمندان با طراحی و ساخت تلسکوپی۱۰میلبارد دلاری است که دانشمندان را قادر ساخته است تا حالا ما در زمین جهان هستی را از فاصله۱/۵میلیون کیلومتری سیاره آبی خود ببینیم و لذت ببریم.
در واقع دیدن نخستین عکس از جیمز وب و مخابره این خبر بر روی خروجی تلکس خبرگزاری های جهان در بامداد سه شنبه یک نقطه عطف سترگ و یک رنسانس در علم اختر شناسی است و این مسأله به عنوان افقی تازه و عصری جدید در تاریخ بشر بر روی سیاره مادر و همچنین علم نجوم ثبت و ضبط خواهد شد. تلسکوپ جیمز وب فضایی که عمدتا تابش نامرئی را دریافت می کند رازهای بسیاری از کیهان را هویدا و آشکار ساخت و در مقابل چالش ها و معماهای زیادی را هم پیش روی بشر کشید.
اهداف اصلی تلسکوپ فضایی جیمز وب فقط منحصر به جستجو و کاوش دورترین نقاط هستی و عالم نیست؛ قرار است چند تصویر اعجاب برانگیز و حیرت آور دیگری که بوسیله همین تلسکوپ ارسال شده است هم منتشر شود. تصویری از جو یک ستاره فراخورشیدی، یک سحابی سیاره نما و نمایی فوق العاده از برخورد و ادغام کهکشان و البته یک سحابی غول پیکر.
بشر از روزی که در دوران سنوزوئیک زمین شناسی برای نخستین بار طی میلیون ها سال تغییرات و فرگشت بر عرشه سیاره آبی پدیدار شد، همواره در حال نظاره و دیدن ستارگان در آسمان بوده و چشم از آن برنداشته است بویژه تماشای آسمان شب و صورت های زیبای فلکی که همیشه برایش جذاب و سوأل برانگیز بوده است.
در عصر گالیله زمین مرکز جهان هستی قلمداد می شد و این قضیه بوسیله کلیسا در دل و جان مردم رسوخ کرده بود و گالیله بخت برگشته که به حق مدعی بود زمین مرکز عالم نیست چیزی نمانده بود جان خویش را بر سر این باور خود از دست بدهد و یا باید زنده زنده در آتش می سوخت و یا توبه نامه کلیسا را می پذیرفت که برای گریختن از این مهلکه ناخواسته صورت دوم را برگزید تا سرانجام یک دهه پس از نظریه او دوستش یوهانس کپلر آلمانی بر اساس قوانین سه گانه خویش ثابت کرد که خورشید مرکز عالم است و سرانجام خورشید در مرکز این منظومه در کهکشان راه شیری نشست و اخترشناسان متوجه شدند که سیاره زمین و ستاره خورشید در گوشه ای از کهکشان راه شیری هستند.
کهکشانی با۲۰۰میلیارد ستاره که خورشید تنها یکی از آنها است. تا اواسط قرن بیستم میلادی انسان به دنیای برآمده از انفجار بزرگ«مهبانگ» به دیده حیرت و تردید نگاه می کرد و نمی دانست کهکشان راه شیری یکی از میلیاردها کهکشان هستی است ولی امروز با تلسکوپی به نام جیمز وب پرده از رازهای هستی و ساز و کار آن کنار رفته است.
در واقع تلسکوپ جیمز وب که در فاصله۱/۵ میلیون کیلومتری زمین قرار گرفته است جایی دور از آلودگی نوری و آشفتگی جوی سیاره، در باند فرو سرخ به جستجو و کاوش در اعماق هستی می پردازد. نقطه یا مداری هم که جیمز وب در آن واقع شده است به اصطلاح اخترشناسان«نقطه لاگرانژی» نامیده می شود؛ این تلسکوپ حیرت برانگیز از بزرگترین پروژه های اخترشناسی- مهندسی تاریخ بشر تا کنون بشمار می رود که سازمان هوانوردی و فضانوردی آمریکا«ناسا»، سازمان فضایی اروپا و کانادا و چندین کشور دیگر در ساخت و پرتاب این ابر پروژه همکاری داشته اند و قرار است جیمز وب از رازهای بسیاری پرده گشایی کند از زیست فرازمینی تا نخستین ستارگان و کهکشان های عالم پس از انفجار بزرگ.
شاید نخستین پرسش ابهام برانگیز برای عامه مردم این باشد که چه چیزی در این عکس مستور و پنهان شده است که چنین جنجال و غوغایی در دنیا به پا کرده است و به خبر و تیتر اول تمام رسانه های خبری جهان بدل شده است؟! برای دانستن و فهمیدن این عکس نیاز است نکاتی از علوم زمین شناسی، فیزیک و اخترشناسی را توأمان باهم متذکر شد.
چیزی در حدود۱۳/۷ تا ۱۳/۸ میلیارد سال پیش از نقطه ای بسیار داغ و با چگالی بالا که آن را انفجار بزرگ می نامیم هستی پدیدار شد و فضا- زمان هویدا و ظاهر شد که این زایش و پیدایش با انبساط و کاهش دما همراه بود تا اینکه۳۸۰ هزار سال پس از انفجار بزرگ«مهبانگ» گویی به یکباره نور از محاق و قفس خارج شده باشد جهان هستی روشن و مصفا شد.
کم کم ابرهای بزرگ متراکم گشتند و ستارگان را بوجود آوردند و ستارگان هم گرد هم آمدند و کهکشان ها شکل گرفتند؛ ساختارهایی مانند ستارگان نخستین و کهکشان های نخستین چند ده تا چندصد میلیون سال پس از انفجار بزرگ نخستین ساختارهای بزرگ مقیاس هستی را شکل و جلا دادند، آن گاه هستی همچنان دستخوش ساختن ساختارها بود. کهکشان های نسل دوم و ستارگان نسل دوم و سوم با گوناگونی های اعجاب برانگیز و حیرت آور هستی پدید آمدند.
حال جیمز وب توانسته است به اعماق و ژرفنای هستی نگاه کند به صد میلیون سال پس از انفجار بزرگ اما چطور و چگونه این مسأله محال اندیش ممکن گشته است؟! جیمز وب در فاصله یک صدم مسافت زمین تا خورشید به نقطه ای از آسمان خوشه ای کهکشانی به نام اس ماکس۷۲۳، به مدت نیم روز زمینی(۱۲/۵ ساعت) خیره شده و نورگیری کرده است.
مساحتی که جیمز وب نگاه کرده به کوچکی مساحت یک دانه شن کوچک است که فردی میان دو انگشت گرفته؛ بازوانش را باز کرده و دانه شن را به سوی آسمان گرفته است، مساحت این خوشه از زمین۴/۶ میلیارد سال نوری است. یعنی نور خوشه۴/۶ میلیارد سال با تندی ۳۰۰ هزار کیلومتر در ثانیه را طی کرده است تا به تلسکوپ جیمز وب برسد. این عکس شاهکاری طلایی با روش و فنی اخترشناسی و برگرفته از قانون نسبیت اینشتین با نام« عدسی گرانشی» یعنی جرم ترکیبی خوشه کهکشانی مانند عدسی عمل می کند که نورهای کهکشان ها و ستاره های پشت سرش را که به دوره اولیه و آغازین کیهان تعلق دارند همگرا سازد و کاری کند تا نور آنها مسیرشان خم شود و به تلسکوپ برسد.
همیشه در دوره دبیرستان به سه درس زمین شناسی، فیزیک و شیمی علاقه وافری داشتم و هنوز ذره ای این علاقه فروکش نکرده است سال۱۳۷۴ بود که تازه موفق به اخذ دیپلم از رشته علوم تجربی دبیرستان رازی شده بودم و در دانشگاه پذیرفته شده بودم متوجه شدم یکی از اقوام نزدیک مهندس جعفر دارابی که در سال۷۳ در رشته مهندسی هسته ای با معدلA از دانشگاه صنعتی شریف فارغ التحصیل شده برای ادامه تحصیل رهسپار ایالات متحده آمریکا شده است که پس از چند سال بتدریج مدارج موفق علمی را یکی پس از دیگری پیمود و هم اکنون استاد تمام مهندسی مکانیک دانشگاه ایلینویز آمریکا هستند.
وی در سال۱۹۹۸میلادی به عنوان مرد علمی سال آمریکا انتخاب می شود و در ۲۰۰۰میلادی موفق به اخذ مدرک دکترای مهندسی مکانیک از دانشگاه مریلند آمریکا می شود و مدتی استاد مهندسی دانشگاه کارولینای جنوبی بود و از طریق دانشگاه پروژه مشترک و کارهای پژوهشی با ناسا انجام می دهد چون رشته او میکرو الکترومکانیک است به همین سبب در سال۲۰۰۲ میلادی موفق به ثبت اختراع شاتل ها«سفینه ها» ناسا می شود که موتورهای سوخت را در مقیاس میکرو طراحی می کند و جوایز برترین پژوهشگر جوان سال آمریکا در۲۰۰۶ را دریافت می کند که قبل از آن جایزه بهترین تیم پژوهشی ایالت کارولینای جنوبی در۲۰۰۴ را اخذ کرده بود.
دریافت عنوان دانشجوی نمونه و سپس استاد نمونه دانشگاه مریلند در۱۹۹۹میلادی و جایزه(The Homer Adams Awards) به خاطر بهترین پروژه دکترا در سال۱۹۹۹میلادی از دیگر افتخارات فهرست شیندلر پروفسور جعفر دارابی است که حالا وی هم از نخستین عکس جیمز وب بسیار خوشحال و شادمان است؛ چرا که این عکس اکنون برای اخترشناسان حکم اکسیر و کیمیا را دارد و در پایان بایستی به این یافته بزرگ و عظیم دانشمندان افتخار کرد و با تأسی از دیالوگ پایانی فیلم شاهکار«کپی برابر با اصل» عباس کیارستمی فقید یکصدا ندا داد که:«دددووستت داریم جیمز وب» که در دیالوگ فیلم کیارستمی «خانم نویسنده فرانسوی» با بازی « ژولیت بینوش» به همتای بازیگر مرد مقابلش جیمز میلر با بازی«ویلیام شیمل» که در زبان شیرین فارسی ما ایرانی ها مرسوم است می گوید:« دوستت دارم جیمز»