تأثیر مستقیم احیای برجام بر کم اثر شدن سائوپائولویی شدن اقتصاد؟!

گفتمان، امین جمشید زاده:  تردیدی نیست در یکی دو هفته اخیر جامعه ایران و به تبع آن بازار کشور تحت تأثیر خبرهای ضد و نقیض احیای برجام قرار گرفته است و هر روز فهرست شیندلری از پایین آمدن کالا ها و اجناس مختلف در رسانه ها و جراید پشت سر هم ردیف می شوند ولی هنوز جای بعضی خواسته های به حق ایران در جدول برجامی مثل جای خالی عناصر کشف نشده در جدول تناوبی مندلیف خالی است و باید پس از جواب طرف مقابل پاسخ خود را کامل کنند؛ با اینکه ایران به گفته جوزپ بورل جواب منطقی، معقول و مستدلی به بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا برای احیای برجام داده است اما در سوی دیگر طرف مقابل بألاخره بامداد چهارشنبه خبری مهم چون یک بمب خبری صدا کرد و روی خروجی تلکس خبرگزاری های جهان نشست و آن اینکه طرف آمریکایی پاسخ خود را به اتحادیه اروپا واصل کرده است و‌‌ استراتژی زمان خریدن را کنار گذاشتند و سکوت خویش را شکستند و نباید طبق نوشته مارسل پروست نویسنده شهیر رمان معروف«زمان از دست رفته» این قدر وقت کشی می کردند و سپهر سیاست و‌‌ جامعه بین الملل را در انتظار پاسخ خود منتظر می گذاشتند.
در تعریف نابرابری اجتماعی می توان گفت شرایطی که در آن اعضای مختلف یک جامعه درآمد، شأن، امکانات و فرصت های متفاوتی دارند. نابرابری اجتماعی به تفاوت های ریشه ای و بنیادی میان افراد و یا جایگاه هایی که به صورت اجتماعی تعریف شده اند و افراد آن را اشغال کرده اند اشاره می کند و تفاوت هایی را شامل شده و در برمی گیرند که بر نحوه زندگی افراد به ویژه حقوق، فرصت ها، پاداش ها و امتیازاتی که برخوردارند تأثیر می گذارند.
فقدان اشتغال مناسب، توزیع نابرابر فرصت ها، به حاشیه رهنمون شدن،ژن خوب،دو تابعیتی بودن فرزندان خویش و اقوام، انحصارها و امتیازهای اهدا شده به افراد خودی و گسل ها و شکاف های وسیع درآمدی، فاصله طبقاتی میان حلقه قدرت و ثروت را با طبقات میانی و فرودست جامعه عمیق و عمیق تر کرده است. برخی شکاف های طبقاتی در ایران را آن قدر گسترده قلمداد می کنند که بر این باور هستند ایران در آستانه« سائوپائولو» شدن است در واقع منظور از سائوپائولو« شهری در برزیل» جامعه ای که در آن گروهی با بیشترین ثروت و امکانات در بهشت برین به سر برده و سایرین مانند نفرین شدگان در برزخ فقر و بی عدالتی رها می شوند.

این اصطلاحی نو است که شش سال پیش برای نخستین بار بوسیله«حسین راغفر» اقتصاد دان برجسته کشورمان به منظور بیان گستره و عمق گسل فاصله طبقاتی در جامعه ایران به کار رفت و در جراید کثیرالانتشار کشوری و مدیوم رسانه بازتاب گسترده ای داشت که به تازگی احمد غلامی نویسنده سرشناس و شهیر ایرانی بر این باور است که در خلال دو سه سال اخیر طبقه جدیدی در کالبد جامعه از این فاصله نابرابر طبقاتی از تلفیق دو زیر طبقه«کارگران» و « کارمندان» به نام کارگرمندان شکل گرفته است. پس از این اصطلاح راغفر بود که صاحب نظران در طرح دیدگاه خود به این مسأله اشاره داشتند که در بخشی از نگرش« سائوپائولویی»، صاحبان قدرت تصمیماتی را اتخاذ می کنند که برگرفته از مصالح و منافع خودشان است و در اینجا به سود سایرین و کسانی که دور از جریان قدرت هستند نادیده گرفته می شود؛ البته این پدیده صرفا مختص جامعه ایران نبوده و در بیشتر جوامع کم و بیش آثار و تبعات آن مشهود و مبرهن است اما در بعضی جوامع پیشرفته، آیتم و‌ مکانیسمی برای کنترل و نظارت وجود دارد و تا حدود زیادی نقش قدرت در توزیع نامتناسب ثروت و فرصت ها مورد بازنگری، اصلاح و بازبینی قرار می گیرد.

در مقابل برخی طرح این ادعاها را از پایه و شالوده نادرست می دانند و « سائوپائولویی» شدن ایران را آموزه و نگرشی الیگارشی و بدبینانه قلمداد می کنند. آنان مثال هایی از کشورهایی نظیر فرانسه و انگلستان برمی شمارند تا نشان دهند ایران در این راستا وضعیت به مراتب بهتری دارد؛ برای پی بردن به میزان نابرابری و شکاف طبقاتی در ایران، باید به آمار و ارقام استناد می کنند. مطابق آمارهای دفتر عمران سازمان ملل متحد که مقر آن در ایالت نیویورک آمریکا است از میان۱۴۳ کشور مورد بررسی در گسل و شکاف طبقاتی ایران در شاخص و رتبه۶۷ در رنکینگ طبقاتی دنیا قرار دارد و کشور ما در بازه زمانی۲۰۱۰ میلادی تا۲۰۱۵ با متوسط ضریب جینی۳۷/۴ شکاف طبقاتی کمتری به نسبت کشورهایی نظیر آرژانتین، برزیل، چین، گرجستان، اندونزی، مالزی، مکزیک، ترکیه و آمریکا تجربه کرده است، در مقابل گزارش کامل بودجه خانوارهای شهری در سال۱۳۹۶ هجری شمسی نمایانگر این واقعیت اسفبار و تلخ است که متوسط هزینه ثروتمندترین خانوارها۱۴ برابر بیش از متوسط فقیرترین خانوارها است.

بر اساس این گزارش ضعیف ترین قشر جامعه در طول سال۱۳۹۶ به طور میانگین حدود۹ میلیون و ۲۰۰هزار تومان هزینه کرده اند که این رقم از هزینه ماهیانه۷۶۰هزار تومانی آنان روایت کرده و پرده بر می دارد؛ خانوارهای ثروتمند در این بازه زمانی یاد شده۱۳۰میلیون تومان هزینه کرده اند، یعنی میانگین هزینه های آن ها در ماه حدود۱۰میلیون و ۸۰۰هزارتومان بوده است. بنابراین شکاف طبقاتی در جامعه ایران قابل انکار نیست و اعداد و ارقام یاد شده از وجود نابرابری های اجتماعی خبر می دهد. حال دو سوأل اساسی مطرح می شود که چه میزان از نابرابری در جامعه قابل تحمل و انسانی است و در درجه دوم احیای برجام می تواند این گسل و شکاف را تا حدودی پر کرده و اثرات آن را کم رنگ کند؟! پاسخ به سوأل اول هر چه باشد، یک نکته مسلم است و آن اینکه همه جوامع طبقاتی هستند و اساسا جامعه بدون طبقه وجود ندارد ولی نابرابری نباید به شکاف های نامعقول و غیرمنطقی منجر گردد و در پاسخ سوأل دوم باید گفت احیای برجام به ضرس قاطع این مسأله با سرازیر شدن سرمایه های خارجی به کشور، گشودن کریدورهای تازه اقتصادی، تعامل با کشورهای اروپایی، کاهش قیمت سرسام آور کالاهای اساسی، پایین آمدن قیمت ارز، بالا رفتن قدرت خرید فقرا و طبقه متوسط، کاهش ضریب جینی و کم شدن شاخص فلاکت کم اثر و کم رنگ خواهد شد.