تهران- مسقط اتوبان بین راهی برجام

گفتمان، امین جمشیدزاده: موادی که از زمین به دست می آید، مبانی تمدن امروزی جوامع جهانی را تشکیل می دهند. مواد معدنی و منابع انرژی زایی که از پوسته زمین حاصل می آیند، مواد خامی هستند که صنایع مختلف بر اساس آن ها شکل گرفته اند و نیازهای جوامع را فراهم می کنند.شما ممکن است متوجه نشوید که زمین تا چه حد در مرتفع کردن نیازهای مختلف تا وسایل داخل خانه، ماشین آلات، ابزارهای مختلف،مواد سوختی« زغال سنگ، نفت، انرژی هسته ای…»،حمل و نقل،برق، بیشتر داروها، رنگ ها و بالاخره آب، از زمین منشاء گرفته و تأمین شده اند.هرچه جامعه و ملتی صنعتی تر باشد، میزان استفاده اش از فرآورده های زمین هم بیشتر خواهد بود. در بعضی از کشورها، از جمله در کشور خودمان، منابع معدنی فلزی و غیرفلزی زیادند و در برخی، کمتر یافت می شوند.

امروزه اقتصاد بسیاری از کشورها و از جمله ایران بر اساس و پایه میزان دستیابی به این مواد استوار است و در ایران به دلیل اینکه اقتصادش بر پایه اقتصاد تک محصولی نفت بنیان نهاده شده است و سال ها است که پیکره اقتصاد آن دچار دو آفت بیماری هلندی و رانتیریسم است بر اثر خروج  یکجانبه ایالات متحده آمریکا در ۱۸ اردیبهشت۱۳۹۷ خورشیدی به دستور دونالد ترامپ رییس جمهور سابق این کشور از معاهده بین المللی برجام شرایط اقتصادی بر ملت آزاداندیش ایران تنگ تر شد و رییس جمهور دولت سیزدهم و کابینه او معیشت مردم را بر خلاف گفتار درمانی خویش که تا امروز با فاصله تصاعدی معناداری تداوم یافته به عدم احیای برجام گره زده است و در ابتدای تشکیل کابینه در مرداد۱۴۰۰ محمد جواد ظریف وزیر پیشین دستگاه دیپلماسی که با دکترین قوی خویش و گروه مشاوره کاربلد خود برجام را در ۲۳ تیرماه۱۳۹۴ با۶ قدرت برتر جهان منعقد ساخت که سه سال بعد ترامپ از آن خارج شد به ابراهیم رئیسی گفته بود که بدون احیای برجام وضعیت اقتصادی بر جامعه صعب و‌ مشکل خواهد شد و او هم به صراحت گفته بود حتما پیگیر احیای برجام است.

حالا ولی در دیدارها و گفت و گوهای پشت پرده و در لفافه در مسقط بین طرف ایرانی و تروئیکای اروپایی« آلمان، فرانسه و انگلستان» و آمریکا به صورت غیر مستقیم و با واسطه و پس از سفر پادشاه عمان به تهران این گمانه زنی ها و رسیدن به توافق که از آن با نام« توافق موقت» رسانه و جراید از آن اسم می برند و دو طرف معادله آن را نه تأیید و نه تکذیب می کنند یحتمل طی یکی، دو ماه آینده پس از اتمام این گفت و گوها و دیدارهای توافقی انجام خواهد شد که از هم اکنون تأثیر خود بر بازارهای مختلف و منجمله بازار خودرو، مسکن، صنعت، نفت و…گذاشته است و برآورد شده است که در صورت حصول توافق قیمت پایه دلار تا شهریور و مهر۱۴۰۲ در کانال۳۰ هزار تومان قرار خواهد گرفت و این نوید و خبر خوشی برای دو طرف و کالبد جامعه ایرانی است که در روزگار صعب و طاقت فرسای تحریم ها خیلی ها با سیلی صورت خویش را سرخ نگه داشته اند و از دیگر سو با توجه به در پیش بودن انتخابات ۱۱ اسفند ۱۴۰۲مجلس در ایران و انتخابات حساس ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر« آبان»۲۰۲۴ که ترامپ از سوی جمهوری خواهان وارد رقابت خواهد شد و بایدن همتای دموکرات او هم حضور خویش را برای بار دوم اعلام کرده است که از همین آبان۱۴۰۲ پیش درآمد و انتخابات مقدماتی ایالات متحده از ایالت آیووا آغاز می شود، ایالتی که خیلی برای دموکرات ها مهم و پله پرتاب آن هاست و چندی پیش پروفسور فیروز نادری دانشمند برجسته ایرانی بازنشسته ناسا که از دانشگاه همین ایالت تحصیل خود را آغاز کرده بود در سن۷۷ سالگی بر اثر سکته قلبی و شکستگی گردن و آسیب دیدگی نخاع فوت شد که در یکی از پروژه های خود« شاتل های مریخ» با پروفسور جعفر دارابی که او هم ایرانی و متولد آسمان آباد ایلام است همکاری مشترک داشت و این قضیه نشان می دهد که این ایالت تا چه اندازه اهمیت کلیدی برای دموکرات ها دارد و حمایت ایرانی های مقیم این ایالت و بیشتر ایالت های ینگه دنیا از دموکرات ها در ادوار گذشته بی سابقه بوده است. با بررسی مختصری در میزان استفاده از منابع انرژی معلوم می شود که تقریبا۹۰درصد از انرژی مورد نیاز جهان را سوخت های فسیلی تأمین می کنند که منابعی غیرقابل تجدیدند.برآوردهای فعلی نشان می دهد که اگر میزان مصرف را ثابت و معادل سال کنونی  و رو به جلو در نظر بگیریم تا قریب دو قرن دیگر هم منابع سوخت های فسیلی دوام خواهند داشت.

اما می دانیم که با افزایش سرسام آور جمعیت، تهیه منابع غذایی و پیشرفت تکنولوژی و فناوری در عصری که به عصر دیجیتال و انفجار اطلاعات شهره است مسلما مقدار مصرف به صورت صعودی بالا می رود و همان نظریه توماس مالتوس را به رخ می کشد که که هر۲۵ سال جمعیت جهان و نیاز آن ها به منابع غذایی دو برابر میزان کنونی خواهد شد و بسیار زودتر از آن زمان منابع چنین سوخت هایی به پایان می رسند، بالا رفتن مصرف هم به معنای افزایش آلودگی محیط زیست است، در این صورت باید آلترناتیو و چاره ای تعبیه و اندیشیده شود؛ البته هنوز دانشمندان علم زمین شناسی و بشر در این راستا به پاسخ قطعی نرسیده اند؛ اما منابع تأمین انرژی جانشین شونده ای هم پیدا شده اند که عبارتند از انرژی هسته ای،خورشیدی، باد،برق آبی و چند منبع کم اهمیت دیگر، که جانشین شوند اصلی یا همان انرژی اتمی که چالش بزرگ دنیای امروز است که هم هزینه استخراج و ساختن نیروگاه آن بسیار بالاست و هم مواد زاید آن« زباله های اتمی» تشعشعات خطرناکی دارند و گیاهان و جانوران را بر اثر واکنش سلولی با مواد سلولی  آن ها از بین برده و تخریب می کنند و نیز احتمال انفجار در نیروگاه ها و پخش مواد رادیواکتیو، کم نیست، همچنان که تا کنون دو بار این حادثه در پنسیلوانیای آمریکا«۱۹۷۹ میلادی» و اوکراین«۱۹۸۶» اتفاق افتاده است و حالا هم در اثر جنگ فرسایشی روسیه و اوکراین در دو سال گذشته باز خطر انفجار هسته ای نیروگاه اوکراین چندین بار به کرات بر روی خروجی تلکس خبرگزاری های جهان قرار گرفته است دور از انتظار نیست که حادثه قبلی نیروگاه هسته ای اوکراین مصدومان زیادی داشت و خطر انفجار دوباره آن اروپا را با بحران بزرگی مواجه خواهد ساخت؛ با این حال، نیروگاه های هسته ای مزایایی هم دارند، مثلا یک کیلوگرم سوخت اتمی، معادل۳۰۰۰ تن زغال سنگ انرژی می دهد و در نیروگاه های برق هسته ای مثل نیروگاه هسته ای بوشهر بی بدیل است.