زمستان همین فوتبال

گفتمان، طاهر جمشیدزاده: زمستان همین فوتبال؛ فیلمی ایرانی برای فوتبال تیم ملی ایران به کارگردانی امیر قلعه نویی محصول جام ملت‌های آسیای ۲۰۲۳ میلادی و زمستان۱۴۰۲ هجری شمسی است این فیلم در بخش سودای فینال این دوره از بازی‌های آسیایی حضور داشت، این دومین ساخته امیر قلعه نویی در مقام سرمربی گری تیم ملی فوتبال ایران بود که آرزوهای بر باد رفته فینالیست نشدن آن بر دل های ایرانیان ماند و حسرت تکرار قهرمانی اش برای جام ملت های آسیا۲۰۲۶ عربستان۵۲ ساله شد.

فیلم بلند تیم ملی فوتبال ایران که در نیمه نهایی در دوحه قطر در مستطیل سبز الثمامه اکران شد؛ نوستالژی تلخی را دیگر بار برای ایران و ایرانی رقم زد. تیم ملی فوتبال ایران در دیداری که کمتر کسی توقع آن را داشت که در آن پیروز از مستطیل سبز خارج شود؛ سامورایی‌ها را در یک چهارم نهایی از گردونه جام کنار زد؛تا هاجیمه موریاسو سرمربی تیم ملی فوتبال ژاپن انگشت به دهان بماند و در دیداری که کمتر کسی فکرش را می‌کرد از برنده شدن در آن الکن و ناتوان نشان دهد به قطر میزبان با ارائه یک بازی کنجکاوی برانگیز و بحث برانگیز به لوپز اسپانیایی مربی تیم ملی قطر و بازی استثنایی مهاجم این تیم اکرم عفیف که با۸ گل زده بهترین گل زن این تورنمنت شد،باخت و از دور رقابت‌ها و رسیدن به فینال که تا این دوره تا این حد به جام لبخند از نزدیک نزده بود در ناباوری و ناکامی تمام حذف شود. تیم ملی فوتبال ایران که آخرین بار ۴۸ سال قبل توانسته بود جام قهرمانی را در این تورنمنت بالای سر ببرد. در این دوره هم چندان قدر ظاهر نشد و با انجام چند دیدار سینوسی سرانجام در نیمه نهایی  به قطر میزبان باخت و حذف شد؛ اکنون بایستی نظر تحلیلگران و پیشکسوتان مشفق سپهر ورزش فوتبال را شنید و بر دیده منت گذاشت.تکرار اتفاقی آزاردهنده در همین دوره از رقابت‌های جام ملت‌های آسیا هم زنگ خطر را به صدا درآورده است و این یکی مربوط به زمین فوتبال و تیم ملی نیست بلکه مربوط به حضور افراد مرتبط با فدراسیون فوتبال حالا چه آن‌هایی که سمت بالا دارند و چه تعدادی که سمت چندان بالایی ندارند،در این دوره از رقابت‌ها بود که این افراد چمدان به دست و کت و شلوار پوش شیک در انظار و‌ جلوی دید جراید و لنز دوربین ها ظاهر شدند و دقیقاً ایرانی‌ها را یاد مذاکرات برجامی ای انداخت که پس از دوره روحانی در دولت سیزدهم برای احیای برجام با ریاست علی باقری کنی در هتل محل مذاکرات در هتل کوبورگ اتریش دیده شد و لنز دوربین های جهان بر روی صورت آن ها کلوزآپ کرده بودند و در حال خرید و سیر و سیاحت در خیابان های اطراف هتل بودند. این فقط بخشی از پازلی است که ماجرای کت و شلوار پوش‌های چمدان به دست در ورزش ایران بوجود آورده‌اند و متولیان امر هم ضمن آگاهی از این موضوع بی خیال چشم بر آن می‌بندند.

آرزوهای بر باد رفته جام آسیا برای ایران نزدیک به نیم قرن شد؛ این دوره به مدیریت و توسعه در قطر باختیم؛نه به فوتبال؛ قطر به توسعه، به مدیریت، به سرمایه‌گذاری به کشورهایی که درهای خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی دنیا باز کرد همچون سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس توسعه متوازن و نه تصاعدی و اختاپوسی تنها در یک عرصه را طی می‌کند. این که به قطر باختیم یک سوی اپیزود فیلم سینمایی فوتبال ایران است و این که چه درس‌هایی از این باخت باید گرفته شود سوی دیگری و اپیزود دوم این فیلم،آن طور که ناگفته پیداست و به نظر می‌آید ما از این باخت هیچ درسی نگرفته‌ایم و داریم تیم را برای جام جهانی با همان شرایط آماده می‌کنیم؛تیمی بر پایه بازی با غیرت و تعصب بازیکنان و سرمایه‌گذاری روی شانس و اقبال که به قول خداداد عزیزی شانس در فوتبال جایی ندارد.وقتی از روان شناسی ورزشی سخن به میان می‌آوریم با چگونگی تفکر، احساس و انگیزه بازیکنان درباره جهان ورزشی آنان یعنی شناخت‌های اجتماعی عاطفی و ورزشی آنان سر و کار داریم؛بازیکنان و مربیان چگونه با یکدیگر تعامل کرده و در یکدیگر نفوذ می‌کنند. برای بیشتر بازیکنان اصطلاح نفوذ ورزشی به معنای تلاش مستقیم و عمدی برای تغییر دادن تکنیک، دریبل،پرسینگ،از کار انداختن هافبک ها و میانه میدان، به هم ریختن خط دفاعی با سبک بازی فردی، باورها نگرش‌ها و یا رفتارهای بازیکنان تیم حریف در مقابل آن ها است؛تبلیغات تلویزیونی می‌کوشد به ما بقبولانند فلان کالا را بخریم یا به فلان نامزد انتخاباتی رأی بدهیم. در برابر این قبیل نفوذ‌های ورزشی یا اجتماعی و فرهنگی آدمی به شیوه‌های متفاوتی پاسخ می‌دهد. در برخی موارد که روان شناسان آن را متابعت می‌نامند.

از درخواست‌های نفوذ کنندگان پیروی می‌کنیم؛ اما الزاماً باورها و نگرش‌های خود را تغییر نمی‌دهیم و دگردیسی و پوست اندازی را به معنای واقعی کلمه به منصه بروز و ظهور نمی رسانیم، در موارد دیگر قانع می‌شویم که نفوذ کننده درست می‌گوید و باورها و نگرش‌های خود را نیز تغییر می‌دهیم. به این عمل درونی‌سازی گفته می‌شود و در بعضی موارد نیز در برابر نفوذ مقاومت می‌کنیم و احتمالاً حتی طغیان علنی نشان می‌دهیم. اما بسیاری از صورت‌های نفوذ ورزشی یا اجتماعی و فرهنگی غیر مستقیم و غیرعملی است. مثلاً صرف ابقای مربیان پس از باخت های سنگین در آوردگاه های آسیایی و جام جهانی و آوردن مربیان خارجی با دانش و تجربه« همین کاری که قطر پس از باخت۴ بر صفر مقابل تیم ملی ما در تورنمنت کافا به سرمربی گری کارلوس کی‌روش سرمربی سابق تیم ملی فوتبال ایران انجام داد و یک ماه پیش از بازی های آسیایی۲۰۲۳ کی روش را اخراج کردند و لوپز سرمربی الوکره قطر که سابقه چند سال حضور موفق در این تیم را داشت انتخاب کردند و به او اختیارات لازم برای قهرمانی را دادند و در پایان به خواسته خویش و قهرمانی دوباره قطر پس از۲۰۱۹ شد و همان کاری که دراگان اسکوچیچ برای تیم ملی فوتبال ما در۲۰۲۲ انجام داد و درست یکی دو ماه قبل از آغاز بازی ها جام جهانی کارلوس کی روش را برای بار دوم به ایران و جانشین او کردیم و برعکس قطر نتیجه معکوس و آن باخت۶ بر۲ مقابل انگلیس و یک بر صفر مقابل آمریکا گرفتیم و از صعود به دور بعد باز ماندیم و تکرار این قضیه و سپس انتخاب مربی ایرانی برای جام ملت ها۲۰۲۳ و جام جهانی۲۰۲۶» می‌تواند به شیوه‌های گوناگونی ما را تحت تاثیر قرار دهد. حتی وقتی بازیکنان تنها هستند همچنان تحت نفوذ هنجارهای ورزشی یا اجتماعی و فرهنگی قرار دارند؛یعنی تحت نفوذ قواعد و انتظارات ناآشکاری که به آن ها دیکته می‌شود. مثلاً سرمربی تیم فوتبال کشور به بازیکنان می‌گوید که چگونه باید سبک بازی خود را تغییر دهند، چگونه باید فکر کنند و چگونه باید رفتار کنند و این گفته می شود که نباید به تیم برنده دست زد شعار است و در زمین فوتبال چنین نیست.« بازی درخشان نیمه دوم ما مقابل ژاپن که بازی یک صفر باخته را ۲ بر۱ پیروز شدیم.»،دامنه این قواعد ناآشکار از مطالب پیش پا افتاده و سطحی تا قواعد عمیق و جدی گسترده است. مثلاً هنجارهای ورزشی و اجتماعی به ما می‌گویند که در زمین مسابقه چگونه باید خط دفاعی خود را مستحکم بچینیم تا با حرکات غافلگیرانه مهاجمین تیم مقابل روبه رو نشویم.« که در بازی نیمه نهایی ایران و قطر اکرم عفیف ستاره این دوره تیم ملی قطر هر کاری می خواست در زمین مسابقه انجام داد و بارها و بارها خط دفاعی ما را آزار داد و یک گل زیبا هم در میان هافبک ها و خط دفاعی تیم ملی وارد دروازه بیرانوند کرد و یک پاس گل بی نقص هم به همتای خود معزعلی داد و باعث اخراج شجاع خلیل زاده دفاع ما از زمین مسابقه شد تا با حرکات ریز و تکنیک خود سرانجام تیم فوتبال قطر ۳ بر ۲ پیروز میدان شود،کاری که ما می توانستیم با تعویض مهدی قایدی به جای مهدی طارمی انجام دهیم ولی قدرت ریسک آن را نداشتیم و باختیم و حسرت ۴۸ ساله نرسیدن به فینال بر دل بازیکنان تیم ملی ماند.تا اینکه در فینال روز شنبه۲۱ بهمن در ورزشگاه لوسیل باز این اکرم عفیف ستاره بی چون و چرای بازی فینال مقابل اردن باشد و با سه پنالتی بوسیلهVAR در شبی تاریخ ساز و خاطره انگیز که همسر کویتی اش هم در ورزشگاه حضور داشت با نشان دادن حرفS حرف اول اسم همسرش که در ورزشگاه شاهد و ناظر بازی بی نقص او بود هتریک کند و قطر را برای دومین بار پیاپی قهرمان جام ملت های آسیا۲۰۲۳ کند.» تعامل اجتماعی و ورزشی و نفوذ اجتماعی و ورزشی محور زندگی ورزشی و اجتماعی بازیکنان فوتبال است؛همکاری، یکدلی تیمی، عشق و تعامل بازیکنان با یکدیگر در زمین مسابقه همگی شامل تعامل و نفوذ اجتماعی و ورزشی هستند. اما مسائل ورزشی و اجتماعی عملی از نظر تاریخی روان شناسان اجتماعی و ورزشی را بر آن داشته تا بیشتر توجه خود را روی اثرات منفی نفوذ ورزشی و اجتماعی متمرکز کنند. برخی از یافته های آنها ناراحت کننده و حتی مأیوس کننده‌اند. اما درست همانگونه که بررسی آسیب شناسی روانی منجر به روش‌های درمانی مؤثری شده است؛بررسی تعامل‌های ورزشی و اجتماعی مسأله زا مثل باخت ایران مقابل قطر نیز منجر به پیدایش شیوه های مؤثرتری برای برآمدن از پس آنها خواهد گردید و قطعاً باخت ایران مقابل قطر با وارد کردن نسل جوان و تازه و آسیب شناسی ساختاری درست و دقیق می‌تواند راهگشای اساسی و بهینه‌سازی و‌ جوان سازی فوتبال ایران باشد.