به گزارش گفتمان: نوای دل انگیز ماه میهمانی خدا بانگ اخلاص و بندگی در کوی و برزن طنین انداز شده و دل های مسلمانان و مومنان به سوی درگاه عبودیت پرکشیده است تا حضور در این ضیافت الهی و نشستن بر این خوان گسترده صیقل بخش روح و جان افراد باشد و مرغ دل بندگی تا هفت آسمان به پرواز درآید.
هرساله که عطر دل انگیز ماه رمضان فضای بندگی را دربرمی گیرد در لرستان، دیار آئین ها و سنت ها، نشستن بر سفره بندگی و تواضع خالصانه به درگاه الهی با رسوم خاصی برگزار می شود تا مردمان این دیار با رسوم دیرین خود، آغوش برادری و برابری را به روی هم بگشایند.
امسال که در آستانه بهار طبیعت عطر خوش بندگی و عبادت در فضا گسترده شده است در حالیکه مردم در تدارک برپایی جشن عید طبیعت هستند سفره پربرکت رمضان گسترده شده است و شور و اشتیاق مهمانی خدا و نشستن بر خوان الهی توفیقی دوچندان را نصیب روزگار خوش بهاری و مهمانان ماه خدا کرده است تا همگام با طراوات طبیعت، طراوتی معنوی نیز دل های غبار گرفته را جلا و روشنی بخشد.
لرستان سرزمینی با تمدن چند هزار ساله و آیین های کهن است و مردم آن ماه ضیافت الهی را همچون دیگر ایام سال با آیین و سنن خاص این منطقه برگزار می کنند و تداخل بهار دل ها با بهار منحصر به فرد طبیعت لرستان بزم و شادی را در این استان مهد عبادت و آئین ها بیش از پیش کرده است.
رمضان در لرستان همواره با آیین و نمادهای خاصی همراه بوده است و مردم این دیار سعی در بهره گیری هرچه بیشتر از سفره پروردگار در این ماه مبارک دارند که یکی‌از مهمترین آن ‘صله‌ارحام’ است به‌طوری‌که سعی می‌کنند در این ماه بیش از همه ایام سال افراد فامیل و آشنایان را به هنگام افطار به منزل خود دعوت نمایند و به بهترین شکل از آنها پذیرایی کنند.
زنان لرستانی با پ‍خ‍ت‍ن انواع آش، ش‍ل‍ه‌زرد، ف‍رن‍‍ی و حلوا سعی می‌کنند نذر خود را ادا نمایند و با این عمل نه تنها سفره خودشان، بلکه سفره دوستان و همسایگان را هم بی‌نصیب نمی‌گذارند.
برپایی محافل انس با ق‍رآن‌ک‍ری‍م، تلاوت و تفسیر کلام وحی، رسیدگی به محرومان و نیازمندان ج‍‍ام‍‍ع‍ه، زیارت اماکن متبرکه، حضور در مراسم مذهبی، برگزاری آیین احیا در شبهای قدر، اج‍رای سنت پ‍س‍ن‍دی‍ده ص‍ل‍ه ارح‍‍ام و ن‍م‍‍از عید فطر از مهمترین آداب و رسوم معنوی مردم لرستان در ماه ض‍ی‍‍اف‍ت‌الله است.
کاسم سا
یکی از سنت‌های زیبای مردم این دیار که در ایام ماه مبارک رمضان بسیار پررنگ‌تر می‌شود، فرستادن بخشی از غذای افطار و سحر به منزل همسایه‌ها است که قوم لر به آن «کاسم‌سا» می‌گویند، این رسم هنوز هم در این استان برگزار می‌شود و بسیاری از زنان اقوام و فامیل سعی می کنند در زمان افطاری مقداری از غذای تهیه شده برای خانواده را نیز راهی سفره همسایه کنند.
مردم لرستان گویی با این سنت دیرینه خود، رسالت و هدف نهایی از ماه مهمانی خدا و نشستن کنار سفره خالق هستی بخش را یادآوری می کنند، بنابراین با این سنت زیبا، دستگیری از نیازمندان و مستمندانی را که شاید نان شب دغدغه همیشگی شان است، به خوبی انجام می دهند.
علاوه بر به جا آوردن سنت «کاسم سا»، در پایان ماه مبارک رمضان نیز دستگیری از نیازمندان با جمع کردن زکات فطریه اهل خانه و بخشیدن آن به نیازمندانی از خویشان و همسایگان، به جا آورده می شود.
عطا حسن پور پژوهشگر و باستان شناس لرستانی در خصوص سنت های مردم لرستان به ایرنا گفت: «کاسم سا » سنتی رایج در استان به شمار می رود و اصل و ریشه آن به ماه مبارک رمضان می رسد که در ایام قدیم مردم این دیار قسمتی از داشته های سفره افطار و سحری خود را به همسایگان می دادند.
وی افزود: زیبایی این سنت باعث شد که با استقبال مردم در طول دوران مختلف به تدریج در ایام غیر ماه رمضان نیز مورد توجه قرار گیرد اما همچنان در ماه رمضان بیشتر از هر زمان دیگری بجا آورده می شود هر چند در مقایسه با گذشته کم رنگ تر شده اما در محله های قدیمی شهر خرم آباد همانند گذشته انجام می شود و یادآور فرهنگ این دیار از گذشته تاکنون است.
حلوای شب قدر
وی گفت: یکی دیگر از آداب و رسوم لرستان در ماه مبارک رمضان مربوط به شب های قدر، ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) است که مردم در شب ۲۱ ماه رمضان حلوای نذری می پزند و بخشی از آن را بر سر سفره سحر می گذارند، بخشی را به همسایگان می دهند و بخشی هم به عنوان شیرینی روز عید فطر نگه داشته می شود.
حسن پور افزود: آنها معتقدند این حلوا مقدس و خوش‌یمن است و به‌همین دلیل اولین صبحانه ماه شوال را در روز عید فطر، با این حلوا کامل می‌کنند.
وی اظهار داشت: برگزاری جشن نیمه ماه مبارک مصادف با ولادت امام حسن مجتبی (ع)، نذری دادن، برپایی محافل انس با قرآن کریم، تلاوت و تفسیر کلام وحی، رسیدگی به محرومان و نیازمندان، زیارت اماکن متبرکه، حضور در مراسم مذهبی و برگزاری آیین احیا در لیالی قدر از دیگر آداب معنوی مردم این دیار همچون دیگر نقاط ایران در ماه مبارک رمضان است.
افطار با صدای توپ
حسن پور گفت: از دیگر سنت های مردم لرستان که در گذشته های دور انجام شده و امروز تنها در خاطرات گذشتگان باقی مانده شلیک توپ در محله پاسنگر شهرستان خرم آباد بوده است.
وی افزود: در این سنت، تمام ایام ماه رمضان زمان اذان صبح را با شلیک توپ به مردم اعلام می کردند و اکنون تنها چیزی که از این سنت باقی مانده اصطلاح توپ پاسنگر است که در خاطرات ثبت شده است.
سحری خوانی
وی اضافه کرد: از جمله آیینی که امروزه می‌توان گفت در شهر به فراموشی سپرده شده آیین “سحری‌خوانی” است که در زمان نبود ساعت و رادیو، سرنانوازان و دهل‌نوازان در محله‌ها آهنگی به‌نام سحری می‌نواختند.
وی ادامه داد: سحر در خرم‌آباد آداب مختص خود را داشت، کهنسالان می‌گویند در گذشته به امید بانگ خروس نمی‌ماندیم، در زمان نبود ساعت و رادیو، عده‌ای به نام «جارچی»، سرنانوازان و دهل‌نوازان در محله‌ها با آواز «مسلمو هیز کو که وقت خوا، که وقت شیرین شپوهه» مردم را برای خوردن سحری بیدار می‌کردند و بعضی از خطیبان ساکن محله نیز برای سحرخوانی به پشت‌بام می‌رفتند و پس از حمد و ثنای الهی به دعاگویی و مناجات‌خوانی می‌پرداختند.
وی اظهار داشت: افرادی نیز به‌وسیله کوبه در خانه، بانگ بر پشت‌بام و مشت‌زنی بر دیوار، خود را موظف می‌دیدند بستگان، همسایگان و سایر اهل کوی و برزن را بیدار کنند تا روزه‌داران فرصت کافی برای سحری‌خوردن داشته باشند.
به گفته وی برخی نیز بر پشت بام خانه ها و مساجد می رفتند و اذان می خواندند که بعد از آنکه مسجدها بلندگودار شدند و اذان از بلندگوهای مسجد و رادیو پخش می‌شد باز هم عده‌ای گویی نذر داشتند و همچنان بر پشت‌بام اذان می‌خواندند.
کلوخ اندازان
این باستان شناس و پژوهشگر میراث فرهنگی یادآور شد: یکی دیگر از سنت های فراموش شده این استان سنت «کلوخ اندازان» مربوط به شهرستان بروجرد است که رسم بر این بوده مردم از یک روز قبل از شروع ماه رمضان این مراسم را که همراه با خوردن انواع خوراکی، آجیل و غذاهای متنوع بوده است به جا می آوردند و خود را برای آغاز ماه رمضان آماده می کردند.
حسن پور افزود: این سنت با اینکه مدتها است اجرا نمی شود اما هنوز هم در اذهان و خاطرات باقی مانده است.
وی گفت: خانه‌تکانی و مهیا کردن فضای خانه یکی دیگر از آداب و رسوم رایج ماه رمضان در استان لرستان است که بانوان این دیار، از چند روز قبل از شروع ماه مبارک رمضان انجام می‌دهند تا خانه‌تکانی دل‌ها و پاکی قلب‌ها را همراه با پاکیزگی خانه‌ها یکی کنند.
حیدری‌خوانی
به گفته حسن پور از دیگر آیین مردم این سرزمین می‌توان به «حیدری‌خوانی» اشاره کرد، آیینی که در گذر زمان کم‌رنگ شده است، به دلیل اینکه درگذشته افراد باسواد کمی وجود داشت، قرآن نیز در تمام خانه‌ها موجود نبود، بنابراین در ماه مبارک رمضان مردم به خانه فرد باسوادی که قرآن داشت می‌رفتند و او برای آنها قرآن تلاوت می‌کرد.
همچنین مردم لرستان بعد از تلاوت قرآن کتاب “حمله حیدری” نیز می‌خواندند، هر چند در همه شبهای سال حیدری‌خوانی را داشته‌اند اما در ماه رمضان به خصوص در شبهای قدر به شیوه‌ای خاص‌تر این کار را انجام می‌دادند.
سغدو
حسن پور همچنین اظهار داشت: یکی از غذاهای سنتی این استان که معمولا در ماه رمضان سر سفره افطار به چشم می خورد «چزنک رغو» است که یک نوع فطیر نازک و روغنی است.
وی همچنین از «سغدو» به عنوان یکی دیگر از غذاهای سنتی این استان یاد کرد، برنج مخصوصی که با آلو مخلوط می شود و در درون شکمبه گوسفند طبخ می شود، همچنین داد: آبگوشت، شومی کوو (شامی کوکو)، نان برساق و سمنو هم دیگر اجزای سفره سحر و افطار لرها هستند که به این سفره های محلی رونق می دهند.