به گزارش گفتمان: از عمر نظام برنامه ریزی در ایران که براساس برنامه ریزی بخشی پایه ریزی شده است، بیش از هفت دهه می گذرد. نگرش بخشی به توسعه، به‌ویژه در چند دهه نخستین برقراری نظام برنامه ریزی توسعه در کشور، متأثر از دیدگاههای مطرح در جهان بوده است.
مهمترین اصل در تدوین و عملیاتی کردن برنامه سند آمایش سرزمینی نگاه و مطالعات عمیق و کارشناسی و اشراف اطلاعاتی در این راستا است و بدون شک هر گونه نگاه های سطحی و شتاب زده خود بزرگترین آفت و چالش اساسی فرا روی این سند بالادستی است.
اجرای برنامه های توسعه اقتصادی متکی بر رویکرد بخشی در ایران نیز مانند دیگر کشورهای جهان، منجر به عدم تعادل های منطقه ای، حاشیه ای شدن برخی مناطق، از دست دادن منابع و توان های منطقه ای و نابرابری های سرزمینی شده است.
بررسی وضعیت کنونی کشور بیانگر آن است که تمرکزگرایی و غلبه رویکرد بخشی در برنامهریزی ها روند توسعه کشور را دچار اختلال کرده است.
دشواریهای ناشی ازعدم هماهنگی، برابری و تناسبهای فضایی، ذهن و اندیشه برنامه ریزان را برای نخستین بار به آرایش نامتناسب فعالیتها در سرزمین معطوف ساخت و ضرورت برقراری توازن و تناسب در پراکنش جمعیت و فعالیت در پهنه سرزمین را تحت عنوان ” آمایش” و” برنامه ریزی فضایی” آشکار ساخت.
آمایش سرزمین سعی دارد با پدیده عدم تعادلهای منطقه‌ای برخورد کرده و راه‌کارهای مناسب را برای تحقق توسعه متوازن، همه‌جانبه و پایدار در سطح سرزمین، ارائه کند.
برنامه آمایش سرزمین استان کهگیلویه و بویراحمد به طور رسمی در سال۱۳۸۴ شروع شد اما از ۱۳۹۳ با جدیت بیشتر پیگیری و نهایتا در تاریخ ۱۸/۱۲/۱۱۳۹۵ در شورای برنامه ریزی و توسعه استان تصویب شده است.
با طی تشریفات قانونی و پس از فسخ قرارداد اولیه با جهاد دانشگاهی شیراز شرکت مهندسین مشاور سبزاندیش پایش(ساپ) به عنوان مجری انجام مطالعات برنامه آمایش سرزمین استان انتخاب شد. ناظر این مطالعات نیز آقای دکتر نادر زالی عضو هیات علمی دانشگاه گیلان بوده است.
مطالعات در ۲ بخش شناخت وضع موجود در ابعاد مختلف در ۱۰ جلد طراحی شده است.
در طرح آمایش سرزمینی به مطالعه عوامل مختلف سیاست ،اقتصاد ، فرهنگ ،جمعیت، مهاجرت و فضا ،محیط روستایی ،محیط شهری ،زیر بنا ،جامعه ، شیوه‌های برنامه ریزی و مسائل مربوط به تکنولوژی پرداخته شده است.
ضرورت بازنگری در سند آمایش سرزمینی کهگیلویه وبویراحمد
رئییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کهگیلویه وبویراحمد هم بر ضرورت بازنگری وبه روز رسانی سند آمایش بر اساس سند توسعه استان تاکید کرد.
وی افزود: توجه به اهمیت و ضرورت سند راهبردی-اجرایی برنامه آمایش سرزمین استان ، فرآیند کار با سامانه های مرتبط با برنامه و سند ملی و استانی برنامه آمایش سرزمین در ابعاد مختلف امری ضروری و در دستور کار است.
وی عنوان کرد: با تبادل نظر با دستگاههای اجرایی و راهبردها و سیاست‌های توسعه ای استان در این بخش تجزیه و تحلیل وظایف دستگاه های اجرایی در ابعاد مختلف این طرح مشخص و ابلاغ شد.
هدف اصلی از طرح آمایش سرزمینی ، شناسایی نقاط ضعف و قوت این استان در فرآیندطرح چشم انداز چند ساله کشور،بررسی ظرفیت ها، پتانسیل ها،استعدادها وقابلیت های بالای این استان است.
طرح آمایش سرزمینی نقشه راه توسعه استان
کارشناس اقتصاد در کهگیلویه و بویراحمد گفت: طرح آمایش سرزمینی به عنوان نقشه راه توسعه این استان باید همراه با کار کارشناسی دقیق، مطالعه عمیق و احصای آمارها و اطلاعات به روز از همه ظرفیت های موجود باشد.
عیسی محمدی با اشاره به اینکه سند آمایش سرزمینی کهگیلویه و بویراحمد نقشه راه و زیربنای توسعه پایدار این استان است، می طلبد تمام نهادهای دولتی استان باید برای اجرای هر چه مطلوبتر این سند همکاری کرده و نقش فعالتری در تدوین آن داشته باشند.
وی تاکید کرد: هدف اصلی از طرح آمایش سرزمینی ، شناسایی نقاط ضعف و قوت این استان در فرآیندطرح چشم انداز ۲۰ساله کشور،بررسی ظرفیت ها، پتانسیل ها،استعدادها وقابلیت های بالای این استان است.
این کارشناس اقتصاد ادامه داد: مشخص کردن جایگاه استان کهگیلویه و بویراحمد در سند چشم انداز۲۰ساله کشور یکی از راهبردی ترین اهداف کلان در طرح آمایش سرزمینی این استان به شمار می رود.امروزه سند چشم انداز به عنوان مبنای مدیریتی مسوولان ودستگاه های اجرایی هر استانی است تا برنامه های راهبردی واصولی خود را با این سند همخوان و هماهنگ کنند.
وی تاکید کرد: کهگیلویه وبویراحمد استانی پویا، متکی برهویتهای ارزشمند فرهنگی ،برخوردار از توسعه همه جانبه ،پایدار ومتوازن و ظرفیت مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
تشریح عملکرد برنامه آمایش سرزمین استان
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: در زمینه مطالعات و برنامه آمایش سرزمین در ۴ محور اساسی یعنی بروزرسانی و تطبیق سند آمایش استان با سند آمایش ملی، ایجاد و تکمیل پایگاه داده مکانی، میزان انطباق طرح های سرمایه گذاری جدید و طرح های تملک دارایی سرمایه(ماده۲۳) با سند آمایش سرزمین و انجام فعالیت های مرتبط با فرهنگ سازی و گفتمان سازی آمایش سرزمین در سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ انجام گرفت.
جهانگیر شاهینی تاکید کرد: سازمان برنامه و بودجه کشور در تیرماه ۱۴۰۰ دستورالعمل اصلاح و تطبیق اسناد آمایش استانی با سند ملی و تطبیق این اسناد با اسناد استان های منطقه را در دو گام به دبیران مناطق نه گانه آمایش ارسال کرد.
وی افزود: مکاتبات متعددی با دستگاه های اجرایی استانی به منظور اخذ نقطه نظرات اصلاحی ، تکمیلی و یا انتقادی پیرامون اسناد استانی و ملی به ویژه موضوعات مشترک منطقه پنج، قابل بحث و پیگیری درحوزه های مختلف از جمله مدیریت منابع آبی سطحی و زیر سطحی (سدها و حوزه های آبریز)، جذب سرمایه گذاری و پشتیبانی از فرآیند تولید و بهره برداری از پتانسیل های کشاورزی استان به ویژه در زمینه ی کشت، تولید و فرآوری گیاهان دارویی، باغداری، شیلات و پرورش آبزیان ، کاهش معارضات مرزی و انطباق نقشه های تقسیمات سیاسی با مرزهای منابع طبیعی، روستاها و شهرها، تهیه نقشه های کاداستر اراضی ملی و کشاورزی ، مسائل زیست محیطی و پهنه های مشترک طبیعی صورت گرفت.
میزان انطباق طرح های سرمایه گذاری جدید استان با سند آمایش سرزمین
وی تاکید کرد: با توجه به اهمیت سند آمایش در تدوین برنامه هفتم و نیز تاکیدات ریاست محترم جمهوری مبنی بر حرکت دولت بر مبنای آمایش سرزمین جهت تحقق عدالت سرزمینی، توازن منطقه ای، محرومیت زدایی رعایت مفاد اسناد ملی و استانی آمایش را برای کلیه دستگاههای اجرایی کشور الزامی و ضروری می داند و همچنین در راستای تحقق ماده ۹ سند ملی آمایش سرزمین مبنی بر تدوین تمهیدات، دستورالعمل ها و بخشنامه های لازم به منظور اجرای مفاد سند در ارتباط با حوزه ماموریتی هر یک از دستگاههای اجرایی مقرر شده دستگاه های اجرایی نسبت به تطبیق تمامی طرح ها و پروژه های عمرانی و اقتصادی با اسناد آمایش ملی و استانی اقدام کنند.
جهانگیر شاهینی بیان کرد: ابتدا تمامی بانک ها و موسسات مالی و هر کدام از دستگاه های اجرایی مسئول در صدور مجوز کسب و کار و دیگر فعالیت های اقتصادی و عمرانی در هر سطحی نسبت به نیازسنجی، امکان سنجی، و ضرورت هر کدام از کسب و کارها اقدام و پس از انطباق با اسناد ملی و استانی آمایش نسبت به آغاز صدور مجوز و فرآیند اخذ استعلام از دیگر دستگاه ها و نهایتا سازمان مدیریت و برنامه ریزی اقدام کنند.
وی ادامه داد: همچنین به به منظور رصد، پایش و آسیب شناسی کلیه ی فعالیت های تولیدی، صنعتی، خدماتی در طی سالیان گذشته دستگاه های اجرایی به ویژه سازمان جهاد کشاورزی، سازمان صمت، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف شدند تا اطلاعات جامعی از طرح ها و پروژه های ایجادی، توسعه ای، بازسازی و…. خود را که منجر به واگذاری اراضی ملی و زراعی گردیده را به دبیرخانه سازمان ارسال نمایند تا فرآیند رصد، پایش و انطباق سرمایه گذاری ها با اسناد آمایش سرزمین ملی و استانی به شکل دقیق تر و بهتری صورت پذیرد.
انجام فعالیت های مرتبط با فرهنگ سازی و گفتمان سازی آمایش سرزمین
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کهگیلویه و بویراحمد ابراز کرد: از مهم ترین اقدامات انجام شده در زمینه ی فرهنگ سازی و گفتمان سازی آمایش سرزمین در سطح استان می توان به حضور رئیس سازمان در برنامه های تحلیلی، پرسش و پاسخ سازمان صداو سیمای مرکز استان در پنج نوبت پیرامون اهمیت و جایگاه سند راهبردی-اجرایی آمایش سرزمین در برنامه ریزی، راهبری و سیاستگذاری برنامه های توسعه و عمران استان و تشریح سند راهبردی اجرایی استان و سند ملی آمایش و تاکید بر اهمیت اجرایی نمودن سند و مبنا قرار گرفتن سند برای تمامی فعالیت های اقتصادی و عمرانی توسط بخش خصوصی، دولتی ، بانک ها و موسسات ملی و اعتباری در جلسات شورای برنامه ریزی و توسعه استان اشاره کرد.
وی تاکید کرد: همچنین چاپ سند راهبردی اجرایی سند آمایش سرزمین و ارسال به دستگاه های اجرایی و فرمانداری های استان، برگزاری جلسات تعامل و هم افزایی به منظور چگونگی تحقق پذیری و رعایت مفاد اسناد ملی و استانی آمایش سرزمین در دستگاه های اجرایی با حضور کارشناسان سازمان، اطلاع رسانی در خصوص اقدامات انجام شده در راستای اجرای سند آمایش سرزمین و پاسخگویی به نهادهای حقوقی و نظارتی استان و برگزاری جلسات آموزش، پرسش و پاسخ در مورد چگونگی بارگزاری، ویرایش و ارزیابی توسعه فضایی استان از دیگر فعالیت ها بوده است.
تبیین نقاط ضعف و نارساییهای شناسایی شده در سند مصوب
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کهگیلویه و بویراحمد ابراز کرد: تقید مدیران به برنامه ها یکی از چالش های جدی کشور در چند دهه اخیر بوده است. نگاه ویترینی به اسناد برنامه ریزی، اجرایی شدن برنامه ها در کشور را با مشکل مواجه ساخته است.
وی بیان کرد: یکی از شاخصه های اصلی ارزیابی مدیران در سطوح مختلف، می تواند تقید مدیران چه در بخش سیاسی مثل فرمانداران، استانداران و بخشداران و چه در بخش دستگاه اجرایی مثل جهاد کشاورزی، صنعت معدن تجارت و موارد دیگر به سند مصوب آمایش استانی باشد.
شاهینی گفت: سند آمایش استانی سند راهبردی است و وزن بخش عملیاتی و اجرایی آن به نسبت بخش راهبردی و سیاستگذاری بسیار پایین است و آنچه که برای مدیران مهم است بخش عملیاتی و اجرایی آمایش است.
وی ادامه داد: به نظر می رسد قدرت خوانش اسناد آمایش استانها برای مدیران پایین است و لازم است همانند طرحهای تفصیلی که در نهایت به ضوابط و مقررات ختم می شود و ملاک عمل شهرداری قرار می گیرد، سند آمایش استانها نیز به ضوابط و مقرراتی تحت عنوان «دستور کار» برای هر کدام از دستگاههای اجرایی و فرمانداریها منتهی شود تا مدیران تکلیف خود را در اجرای سند آمایش بدانند.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کهگیلویه و بویراحمد ابراز کرد: بدیهی است بخاطر سطح علمی سند آمایش، انتظار نمیرود همه مدیران اجرایی درک واقع بینانه و یکدستی از نتایج آمایش داشته باشند برای رفع این مساله پیشنهاد می شود بعد از تهیه سند آمایش استان، دفترچههای مدیریتی برای مدیران دستگاههای اجرایی و فرمانداران تحت عنوان «دستورکار» از سند آمایش استخراج و در اختیار مدیران قرار گیرد.
شاهینی تاکید کرد: این سندها می تواند دستورالعمل مناسبی برای شوراهای برنامهریزی و توسعه استانها برای رصد آمایش در دستگاهها و فرمانداریها باشد و البته وظایف مدیریت کلان استان را در پیگیری اجرای سند آسانتر میکند.
مهم ترین چالشها در پیادهسازی و اجرای سند آمایش سرزمین
وی تصریح کرد: از مهم ترین چالشها و موانع مواجه شده در پیادهسازی و اجرای سند آمایش سرزمین می توان به عدم هماهنگی بین سازمان برنامه و بودجه با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ملی در اجرای برنامه آمایش و عدم تعامل و همکاری دستگاههای اجرایی استان در تهیه و تدوین برنامه‌های توسعه ای استان بر اساس برنامه آمایش سرزمین اشاره کرد.
شاهینی افزود: همچنین فقدان جایگاه قانونی و ساختار سازمانی مناسب متولی عملیاتی نمودن آمایش سرزمین استان در دستگاههای اجرایی (نبود ساز و کار مناسب جهت عملیاتی نمودن نتایج آمایش استان) و نبود بانک پایگاه داده‌های زمین مرجع به‌روز و مناسب دستگاههای اجرایی جهت بارگزاری و بروز رسانی پایگاه داده مکانی مطالعات آمایش سرزمین را می توان از دیگر چالش ها عنوان کرد.
سند آمایش سرزمین کهگیلویه و بویراحمد بازنگری و به روز رسانی می‌شود
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: سند آمایش سرزمین این استان بازنگری و به روز رسانی می‌شود.
جهانگیر شاهینی بر لزوم بازنگری وبه روز رسانی سند آمایش بر اساس سند توسعه استان تاکید کرد و افزود: توجه به اهمیت و ضرورت سند راهبردی-اجرایی برنامه آمایش سرزمین استان ، فرآیند کار با سامانه های مرتبط با برنامه و سند ملی و استانی برنامه آمایش سرزمین در ابعاد مختلف امری ضروری و در دستور کار است.
وی عنوان کرد: با تبادل نظر با دستگاههای اجرایی و راهبردها و سیاست‌های توسعه ای استان در این بخش تجزیه و تحلیل وظایف دستگاه های اجرایی در ابعاد مختلف این طرح مشخص و ابلاغ شد.
هدف اصلی از طرح آمایش سرزمینی ، شناسایی نقاط ضعف و قوت این استان در فرآیندطرح چشم انداز چند ساله کشور،بررسی ظرفیت ها، پتانسیل ها،استعدادها وقابلیت های بالای این استان است.
آمایش سرزمین «تنظیم رابطه بین انسان، فضا و فعالیتهای انسان در فضا» تعریف می‌شود. در واقع آمایش سرزمین به جمعیت و فضا، مدیریت فضا شامل نظام شهری، آبادیها و روستاها، نظام شبکه‌های ترابری میان شهر و روستا و نظام نواحی که مبین کاربرد زمین توسط فعالیتهایی مانند کشاورزی، جنگلداری، مرتعداری ،صنعت و معدن است اشاره دارد.
آمایش سرزمین به عنوان بالادست ترین سند توسعه کشور از جایگاه خاصی در نظام برنامه ریزی کشور برخوردار است. اگر ابعاد مختلف برنامه ریزی و توسعه را در سطوح مختلف بررسی کنیم جایگاه آمایش سرزمین در نظام برنامه ریزی ایران به روشنی قابل تشخیص خواهد بود.
ثبت دیدگاه