عربستان سعودی و امارات اعلام کرده اند که به کاهش تنش با ایران در حالی که برای بازگشت دونالد ترامپ آماده می شوند، متعهد هستند و امیدوارند که او بتواند به یک سال جنگ در خاورمیانه پایان دهد، اما همزمان این دو کشور نگران هستند که غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ می تواند تنش ها را بیشتر شعله ور کند.
به گزارش گفتمان زاگرس، وبگاه روزنامه ” فایننشال تایمز” با اشاره به نگرانی کشورهای عربی خلیج فارس از درگیر شدن در یک تنش ناخواسته بین ایران و آمریکا نوشت:
رهبرانی مانند محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، از مشتاق ترین حامیان عرب ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری او بودند و از رویکرد خصمانه او در قبال ایران استقبال کردند.
اما در سال‌های پس از آن، دو نیروگاه انرژی خلیج فارس – عربستان سعودی و امارات – تغییر مسیر داده‌اند و به دنبال تعامل با تهران در میان تردیدها در مورد تعهد ایالات متحده به امنیت خود هستند. این امر پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل که موجی از خصومت‌های منطقه‌ای را برانگیخت و تنش‌ها بین ایالات متحده و ایران را تشدید کرد و ریاض و ابوظبی هر دو به دنبال در حاشیه ماندن از درگیری ها بوده اند، فوری‌تر شد.
رهبران خلیج فارس که به طور سنتی جمهوری خواهان را ترجیح می دهند، از انتخاب مجدد ترامپ استقبال کرده اند و امیدوارند که این تاجر و معامله گر به وعده انتخاباتی خود برای برقراری صلح در منطقه عمل کند. اما دیپلمات‌ها و افراد نزدیک به دولت‌های منطقه می‌گویند که آنها همچنین نگران هستند که ترامپ به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مجوز بیشتری برای تشدید تنش‌ها با دشمنان اسرائیل و افزایش تنش‌ها با ایران بدهد و این مساله خطر یک درگیری همه‌جانبه را به همراه داشته باشد که می‌تواند به کشورهای عربی خلیج فارس هم سرایت کند.
یک دیپلمات ارشد عرب گفت: “اگر ترامپ شما را در موقعیتی قرار دهد که باید تصمیم بگیرید [کدام طرف را بگیرید]، زیرا او علیه ایران حرکت می‌کند، این یک مشکل بزرگ است. ترامپ آن مردی نیست که جواب «نه» را بپذیرد.”
به نشانه تمایل ریاض برای حفظ صلح سرد خود با ایران، محمد بن سلمان روز دوشنبه میزبان مقامات ارشد ایرانی در یک کنفرانس اسلامی در جده بود که در آن اسرائیل را به ارتکاب نسل کشی در غزه متهم کرد. وی همچنین حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد و از جامعه جهانی خواست تا اقدامات خصمانه اسرائیل در خاک ایران را متوقف کند.
به طور جداگانه، “انور قرقاش” وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی روز دوشنبه در کنفرانسی در ابوظبی گفت که دولت آینده ترامپ باید به جای سیاست های “واکنشی و تکه تکه” رویکردی “جامع” را دنبال کند.
این اظهارات بر تغییر سیاست عربستان و امارات نسبت به دوره اول ترامپ تاکید می کند، زیرا آنها پس از روی کار آمدن ترامپ در سال ۲۰۱۷ پس از سال ها ناامیدی اعراب از نوسانات سیاست ایالات متحده و احساس جدایی از منطقه، فعالانه به او علاقه مند شدند.
هم ریاض و هم ابوظبی از موضع جنگ طلبانه دولت ترامپ در قبال ایران، تصمیم او برای خروج یکجانبه از برجام و اعمال تحریم های فلج کننده بر ایران استقبال کردند.
اما از آنجایی که کارزار “فشار حداکثری” ترامپ باعث افزایش تنش در منطقه شد، آنها از آسیب پذیری خود در برابر دشمنی ایران آگاه شدند.
پس از حمله موشکی و پهپادی به زیرساخت های نفتی عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ که به طور موقت نیمی از تولید نفت خام این کشور را از بین برد، ایمان حاکمان عرب خلیج فارس به تمایل ایالات متحده برای دفاع از آنها متزلزل شد. پس از این واقعه در حالی که واشنگتن ایران را مقصر می‌دانست، ترامپ ترجیح داد به غیر از اعمال تحریم‌های بیشتر، پاسخی ندهد.
“جورجیو کافایرو” مدیر اجرایی شرکت تجزیه و تحلیل دولت های خلیج (فارس) مستقر در واشنگتن، گفت که در زمان پایان دوره اول ترامپ، رهبران منطقه ” دریافتند که در عمل موفق نشدند در دوره ترامپ پادشاهی های عرب خلیج فارس را امن تر کنند.”
با تضعیف اعتماد به چتر امنیتی ایالات متحده، عربستان و امارات تصمیم گرفتند که تنش زدایی با ایران بهترین گزینه برای محافظت از کشورهای خود و اجازه دادن به آنها برای تمرکز بر تنوع اقتصادی است.
این به توافقی با میانجیگری چین در مارس ۲۰۲۳ ختم شد که روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران را پس از یک شکاف ۷ ساله دوباره برقرار کرد. نگرانی رهبران خلیج فارس اکنون این است که یک جنگ گسترده و فراگیر در خاورمیانه می تواند برنامه های توسعه داخلی آنها را تضعیف کند.
یکی از افراد آشنا به تفکرات دولت سعودی گفت: “توافق مورد حمایت چین به نفع منطقه است. عربستان سعودی تا زمانی که [ایران] متعهد باشد به آن متعهد خواهد ماند.”
او افزود:” پادشاهی سعودی بر این باور است که تمرکز باید بر توسعه اقتصادی و موفقیت چشم انداز خود باشد، که در نهایت به منطقه چشم اندازی برای راهی فراتر از درگیری ارایه می دهد، چشم اندازی که باید به نفع همه باشد.”
در همین راستا “فیاض الرویلی” رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان روز یکشنبه با “محمد باقری” همتای ایرانی خود در تهران برای گفتگو درباره همکاری های دفاعی به عنوان بخشی از توافق پکن حضور یافت.
اما ترامپ در حالی که وعده برقراری صلح در خاورمیانه را می دهد، حمایت خود را از حملات نظامی اسرائیل اعلام کرده و به نظر می رسد قرار است شاهین های جنگ طلب ضد ایران را در دولت خود منصوب کند.
“الیز استفانیک” نامزد ترامپ برای سمت سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که “ایالات متحده آماده بازگشت به کارزار فشار حداکثری رئیس جمهور ترامپ علیه ایران است.”
رهبران عرب حاشیه خلیج فارس نگرانند رئیس جمهوری منتخب آمریکا، که یک رشته سیاست های طرفدار اسرائیل را در دوره اول ریاست جمهوری خود اجرا کرد، به جای مهار کردن نتانیاهو، او را جسورتر کند.
این دیپلمات عرب گفت: “ما در حاشیه خواهیم ایستاد، ما محافظت می‌شویم”، اما افزود: “هر سیستم دفاعی را می‌توان از بین برد. شوخی نیست.”
با این حال، محمد بن سلمان و شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس دولت امارات، مشتاقانه منتظر روابط شخصی نزدیکترشان با ترامپ نسبت به جو بایدن، رئیس جمهوری کنونی آمریکا هستند.
رابطه این دولتمردان عرب با ترامپ و اطرافیانش پس از ترک کاخ سفید نیز ادامه یافت و “جارد کوشنر” داماد ترامپ و “استیون منوچین” وزیر خزانه‌داری سابق ترامپ، میلیاردها دلار از صندوق‌های ثروت دولتی خلیج فارس برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت خود دریافت کرده اند.
بایدن پس از روی کار آمدنش در ابتدا از عربستان سعودی و محمد بن سلمان انتقاد کرد و قول داد روابط واشنگتن با پادشاهی را پس از قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸ مورد ارزیابی مجدد قرار دهد. اما بر خلاف این وعده، روابط دو کشور بهبود یافت زیرا بایدن برای رسیدن به یک توافق سه جانبه تلاش می کرد که منجر به موافقت ایالات متحده با یک معاهده دفاعی با عربستان سعودی در ازای عادی سازی روابط این کشور با اسرائیل می شد.
این نقشه ها با جنگ غزه به هم خورد. ترامپ که عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی از جمله امارات و بحرین و مراکش با اسرائیل را در چارچوب توافق “ابراهیم”، یکی از بزرگترین موفقیت‌های سیاست خارجی خود می‌دانست، ممکن است به دنبال معامله بزرگ خود باشد.
اما این امر مستلزم پایان دادن به جنگ‌های اسرائیل علیه حماس در غزه و حزب‌الله در لبنان و گرفتن امتیازاتی برای ایجاد یک کشور فلسطینی است.
یک دیپلمات عرب دیگر گفت: “احساس ما این است که رئیس جمهور ترامپ خواهان توافقی برای پایان دادن به جنگ در غزه است. آیا آن چیزی خواهد شد که همه می خواهند؟ شاید نه. اما این جنگ را به پایان می رساند.”