به گزارش گفتمان زاگرس :هرچند فرایند سرشماری کشاورزی به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده اما این فرایند همچنان ادامه دارد و یکی از جوامع محلی مورد سرشماری کشاورزی را عشایر کوچرو تشکیل می دهد.
جامعه عشایری همواره ثابت کرده‌اند که در بطن مشارکت‌های اجتماعی حضوری پُررنگ و تاثیرگذار دارند و در سرشماری کشاورزی نیز اصالت همکاری‌های اجتماعی خود را بار دیگر اثبات کردند.
این قشر باتوجه به نوعی زندگی که دارند در یک جای ثابت ساکن نیستند و همین امر روند سرشماری از آنها را با چالش و سختی مواجه می‌سازد.
مأموران سرشماری با حضور میدانی در بین جامعه عشایری اقدام به ثبت اطلاعات از این قشر می‌کنند و سرشماری از این افراد سختی‌ها و مشکلات خاص خود را دارد.
سبک و سیاق زندگی جوامع عشایری کوچنده با ساکنان مناطق روستایی تفاوت و تمایزهای متعددی دارد و با سختی‌ها و چالش‌هایی همراه است.
عشایر همزمان با ماه‌های سرد سال در مدت زمان پروسه کوچ نشینی از مناطق سردسیر مدتی را در میان بندها سپری می‌کنند و سپس به نواحی گرمسیر می‌روند.
برای جوامع عشایری زمان تعیین کننده است و این موضوع هنگام حضور در جمع آنها ملموس و مشهود است.
برای آگاهی از چگونگی سرشماری کشاورزی از عشایر کوچنده راهی منطقه «کلاته» در شهرستان مرزی دهلران می‌شویم و منطقه مرتعی کلاته نزدیک به شهر دهلران قرار دارد و دسترسی به این نقطه سهل و آسان تر از سایر نواحی شهرستان است.
شهرستان گرمسیری دهلران در ماه‌های سرد سال ( از آذرماه تا فروردین) میزبان جمع زیادی از عشایر بومی استان و عشایر مهمان از استان‌های لرستان، همدان و کرمانشاه است که در دهلران سامان عُرفی دارند.
مأموران سرشماری با حضور در بین چند خانواده عشایر که از آبدانان به این منطقه کوچ کرده‌اند، اطلاعات آنها را ثبت می‌کنند.
«محمدرضا جابری» و «فرزانه روشنی» ۲ تن از مأموران سرشماری کشاورزی عشایر شهرستان دهلران هستند که با حضور در بین عشایر بومی و مهمان مستقر در مراتع دهلران، اطلاعات سرشماری آنها را ثبت می کنند.
هنگام سرشماری از عشایر، آنها ضمن پاسخگویی به مأموران سرشماری به امورات دیگری چون پخت نان، مواظبت از گله نیز می‌پردازند و این یکی از وجه تمایزهای زندگی عشایری با روستایی است.
جابری در مورد سختی‌های سرشماری از عشایر توضیح داد: عشایر به خاطر اینکه کوچنده هستند، امکان دارد همزمان در شهرستان‌های مبدأ نیز سرشماری شده باشند.
وی افزود: مأمور سرشماری بدون اطلاع از اینکه خانوار عشایر قبلا سرشماری شده است یا خیر به سیاه چادرهای آنها مراجعه می‌کند و در صورتی که اطلاعات آنها، از قبل درج شده باشد این مسأله باعث اتلاف وقت و زمان مأموران سرشماری می‌شود.
جابری بیان کرد: عشایر باتوجه سبک زندگی و رسیدگی لحظه‌ای به امورات روزمره نظیر پخت نان، چیت بافی، مراقبت از گله و طیور، فرصت چندانی برای پاسخگویی ندارند و ثبت اطلاعات آنها باید در سریع‌ترین زمان انجام شود.
وی یادآور شد: قاطبه عشایر را افراد کهنسال و میان‌سال تشکیل داده که بی سواد و یا کم سواد هستند که در برخی موارد اطلاعات فردی خود مانند شماره شناسنامه، کد ملی و شماره تلفن خود را نمی‌دانند و این موضوع کار را برای مأموران سرشماری مشکل‌ساز می‌کند.
وی ادامه داد: برخی از عشایر ساکن مناطق کوهستانی و صعب‌العبور هستند و راه دسترسی به آنها سخت و طولانی است.
روشنی اضافه کرد: خانواده‌های عشایری دور از هم هستند و در هر منطقه یک یا نهایت ۲ و یا سه خانواده عشایری با هم زندگی می کنند و این پراکنش فرایند ثبت و جمع آوری اطلاعات از عشایر را برای مأموران با سختی مواجه کرده است.
وی افزود: این خانوارها باید برای ثبت مشخصات فردی خود با دیگر بستگانشان ساکن در شهرها یا روستاها تماس بگیرند و اگر منطقه‌ای فاقد پوشش مخابراتی باشد این معضل نمود بیشتری خواهد داشت.
روشنی دیگر مامور سرشماری عشایر نیز گفت: عشایر برخلاف مناطق روستایی پراکنده و دور از هم هستند و کانون‌های تجمعی ندارند.
وی یادآور شد: سرشماری از روستاها و شهرها بر اساس بلوک بندی است در حالی که بلوک بندی برای عشایر باتوجه به کوچ نشینی و پراکنش گسترده آنها امکان‌پذیر نیست.
نکته قابل توجه همکاری جوامع عشایری با مأموران سرشماری در مقایسه با روستائیان است که عشایر با وجود مشغله زیاد کاری اما صادقانه‌تر و شفاف‌تر پاسخگوی مأموران سرشماری هستند و به این سرشماری نگاه بدبینانه ندارند.
آنها علاوه بر پاسخگویی فعالیت‌های کشاورزی، به بیان مشکلات و خواسته‌های خود نظیر مشکل تأمین آب شرب، سهمیه اندک آرد و سوخت نیز می‌پردازند و خواستار رسیدگی مسئولان به مطالباتشان هستند.
همچنین حدود ۲ هزار خانوار عشایری مهمان از استان‌های لرستان، همدان و کرمانشاه در مراتع شهرستان دهلران ماه های سرد سال را سپری می‌کنند.
۵۳ مأمور فرایند سرشماری کشاورزی در استان ایلام را انجام می‌دهند.
مراتع شهرستان گرمسیری دهلران در ماه‌های سرد سال پذیرای یک هزار و ۸۰۰ خانوار عشایری بومی استان از شهرستان‌های ایلام، بدره، آبدانان و دهلران است.
سرشماری کشاورزی از ۱۲ آبان در سراسر شهرها و روستاهای کشور شروع شده و تا ۲۶ آذرماه ادامه دارد.
در این طرح اطلاعات فعالیت‌های کشاورزان و دامداران بخش شهری، روستایی و عشایر ثبت می شود.
بر اساس آخرین سرشماری کشاورزی در سال ۱۳۹۳ تعداد بهره‌برداران استان ایلام ۵۳ هزار نفر بوده است.
ایلام به عنوان یکی از قطب‌های دامپروری دارای یک میلیون و ۴۰۰ هزار راس دام عشایری است.
استان ایلام دارای ۹ هزار خانوار عشایری با ۶۰ هزار نفر جمعیت بوده و یک میلیون و ۴۰۰ هزار رأس دام سبک و سنگین در اختیار دارند.
۱۰ درصد از کل جمعیت استان را جامعه عشایری تشکیل داده است.
