مستند “مجتهد ایلامی” به زندگی آیت الله عبدالرحمن حیدری ایلامی، یکی از روحانیون تاثیر گذارغرب کشور می‌پردازد. در ایلام متولد شد و پس از تحصیل در حوزه‌های علمیه نجف و قم، به درجه اجتهاد رسید. در دوران پهلوی با سخنرانی‌ها و فعالیت‌های سیاسی خود به یکی از چهره‌های مبارز منطقه تبدیل شد. با افزایش تحرکات عراق در مرز‌های غربی، وی با ارسال نامه‌هایی به امام خمینی -ره- و مسئولان، خطر حمله را هشدار داد. این نامه‌ها بعد‌ها به عنوان اسناد رسمی در سازمان ملل پذیرفته شدند. پس از آغاز جنگ تحمیلی آیت الله حیدری لباس رزم پوشید و رهبری نیرو‌های مردمی و عشایر را در دفاع از مهران و ارتفاعات میمک بر عهده گرفت. در این مستند از رشادت‌های ایشان در جبهه و روحیه دهی به مردم گفته میشود. آیت الله نماد روحانی‌ای است که دین، مردم و سرزمین را همزمان حفظ میکند. این شخصیت بزرگوار در دیماه ۱۳۶۵ پس از مجاهدت‌های فراوان چشم از جهان فرو بست. مستند با مراسم تشیع باشکوه آیت الله و صدای راوی که از معنای واقعی “روحانیت مردمی” می‌گوید به پایان می‌رسد.
مستند “مجتهد ایلامی” نه فقط زندگی یک عالم دینی را روایت میکند، بلکه تابلویی تصویری از بخشی از تاریخ مقاومت و شرافت مردم ایلام است. مستندی است که با زبان تصویر، هم تاریخ را مستند میکند و هم هویت را بازخوانی. آیت الله حیدری ایلامی نه یک چهره صرفا دینی بلکه ترکیبی از “علم”، “شجاعت”، “مدیریت اجتماعی” و “غیرت بومی” است. پرداختن به چنین چهره‌ای برای مردم ایلام، یعنی نمایش آینه‌ای از خودشان: اصیل، بی ادعا و همیشه در خط مقدم.
نقطه قوت مهم این مستند استفاده از اسناد واقعی است. نامه‌هایی که مجتهدی ایلامی پیش از شروع جنگ نوشته و بعد‌ها در سازمان ملل مطرح شده‌اند، به خوبی نشان می‌دهند که چگونه یک مجتهد دور از مرکز، با دقت و هوشیارانه تهدید را تشخیص میدهد. این بخش با قدرت مستند سازی، احساس غرور و اعتماد به هویت ملی را بر می‌انگیزد. در این مستند آیت الله حیدری ایلامی بر بلندای منبر نمی‌ایستد تا فقط موعظه کند، بلکه وارد میدان میشود، اسلحه به دست می‌گیرد و با عشایر، خاک و خون را تجربه میکند. این نمایش، تصویر سازی موفقی از ارتباط روحانیت و مردم را ارائه میدهد. از دیگر نقاط مثبت کار، صدای راوی است که آرام، صمیمی و به دور از اغراق است. این انتخاب هوشمندانه اجازه میدهد احساسات مخاطب بدون تحریک شعاری، خودش جوش بزند. تماشاگر ایلامی در بسیاری از لحظات خودش را در قاب می‌بیند.
با همه این نقاط قوت، مستند نقاط ضعفی هم دارد. از این نظر که بیش از حد بر نقش‌های انقلابی و نظامی آیت الله حیدری متمرکز است. جای خالی نمایش زوایای انسانی‌تر آیت الله، مانند رابطه اش با خانواده، حالات عرفانی، یا سختی‌های زندگی شخصی شان حس میشود. این بخش‌ها می‌توانستند تصویر کاملتری ارائه دهند و اتصال عاطفی مخاطب را تقویت کنند. با اینکه تصاویر آرشیوی و بازسازی‌ها در ابتدای کار چشمگیر هستند، در میانه مستند ریتم بصری، کمی یکنواخت میشود. چند پلان تکراری از مرز، جاده‌ها و سخنرانی‌ها دیده میشود که می‌توانست با بازسازی‌های دراماتیک‌تر یا روایت‌های محلی تازه‌تر، پویاتر شود. مردمی که با آیت الله حیدری زندگی کرده‌اند، همراه او جنگیده‌اند یا از او الهام گرفته‌اند، کمتر در مستند دیده یا شنیده میشوند. شنیدن خاطرات از یک مادر بزرگ ایلامی یا رزمنده‌ای محلی، می‌توانست جان تازه‌ای به روایت ببخشد.
برای مردم ایلام:
مستند مجتهد ایلامی یک ادای احترام به تاریخ مردم ایلام است. تماشای آن یعنی بازخوانی لحظاتی از شجاعت، هوشمندی و دینداری در خالص‌ترین شکل ممکن. اگرچه برخی خلاء‌های جزئی در پرداخت عاطفی و تنوع روایی وجود دارد، اما پیام نهایی آن قدرتمند است: در دل کوه‌های ایلام، مردانی بر خاسته‌اند که پیش از توپ و تانک دشمن، صدای آن را شنیده‌اند و بی منت به پیشواز خطر رفته‌اند. این مستند نه فقط برای ایلامی‌ها، بلکه برای هر ایرانی که میخواهد بداند چگونه ایمان، غیرت و مسئولیت یک جا جمع میشوند یک تماشای ضروری است. اما برای مردم ایلام؟ افتخاری دیدنی و تکه‌ای از خودشان
یادداشت_سودابه نیک رفتار- کارشناس رسانه
ثبت دیدگاه