به گزارش گفتمان زاگرس: میانگین بارش‌های سال زراعی جاری (۱۴۰۳- ۱۴۰۴) در ایلام به ۲۶۵.۷ میلی‌متر رسیده که نسبت به میانگین بلندمدت ۳۰ ساله استان که حدود ۳۸۸.۴ میلی‌متر بوده، کاهش ۳۱.۶ درصدی نشان می‌دهد، این مقدار همچنین در سنجش با سال آبی گذشته (۱۴۰۳- ۱۴۰۲) با میزان بارش ۴۴۷.۵ میلی‌متر ۴۰.۶ درصد کاهش داشته است.
این میزان کاهش بارش، ایلام را در صدر استان‌های درگیر با خشکسالی شدید قرار داده است به گونه‌ای که اکنون بسیاری از مناطق جنوبی و غربی استان به ویژه حوزه‌های دشت و کوهستانی با تنش آبی جدی مواجه شده‌اند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی ایلام گفت که سال زراعی جاری بدون تردید یکی از خشک‌ترین سال‌های ۵۰ سال گذشته ایلام بوده و این وضعیت آثار مستقیم خود را بر کاهش تولیدات کشاورزی گذاشته است.
حشمت عزیزان با اشاره به کاهش حدود ۳۰ درصدی عملکرد گندم در استان افزود: ایلام که سال‌های اخیر در تولید کلزا در جایگاه سوم کشور قرار داشت، به دلیل خشکسالی و یخبندان سنگین اسفند و فروردین امسال، کاهش شدیدی را تجربه کرد و اکنون به رتبه چهارم کشوری تنزل یافته است.
در پی شدت گرفتن بحران خشکسالی و محدودیت منابع آبی، جهاد کشاورزی استان ایلام مجموعه‌ای از گام‌های اجرایی و فنی را با هدف افزایش بهره‌وری، کاهش مصرف آب و حفظ تولید در دستور کار قرار داده است.
یکی از محوری‌ترین برنامه‌ها، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در سطح زمین‌های کشاورزی استان است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی ایلام در این باره با اشاره به روند تجهیز زمین‌ها به این سامانه‌ها اعلام کرد تاکنون بیش از ۳۵ هزار هکتار از زمین‌های استان به سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار و کم‌فشار مجهز شده‌اند و برنامه‌ریزی شده که این رقم تا پایان سال به بیش از ۴۵ هزار هکتار افزایش یابد.
او گفت که این سامانه‌ها به کاهش چشمگیر اتلاف منابع آب کمک کرده و باعث افزایش راندمان آبیاری تا بیش از ۹۰ درصد نیز می‌شوند.
تغییر الگوی کشت و توسعه محصولات کم‌آب‌بر از دیگر سیاست‌های در حال اجراست و در این راستا، کشت دیم، توسعه باغ‌های مقاوم به کم‌آبی و تمرکز بر محصولات با نیاز آبی کمتر، به کشاورزان توصیه و در برخی مناطق حمایت مالی می‌شود.
همچنین، الگوی کشت ابلاغی با جدیت بیشتری دنبال می‌شود تا کشاورزی استان با واقعیت‌های اقلیمی جدید هماهنگ شود.
در حوزه توسعه کشاورزی گلخانه‌ای نیز گام‌های نخستین برداشته شده است و اگرچه ایلام با تنها ۱۵ هکتار گلخانه فعال در میان استان‌های دارای کمترین سطح گلخانه‌ای کشور قرار دارد، اما ۴۰۰ هکتار زمین برای احداث گلخانه‌های جدید شناسایی شده است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی ایلام در این باره از پایان کار ساخت نخستین پروژه بزرگ گلخانه‌ای استان در شهرستان دهلران خبر داد و گفت: این طرح به گستره ۲۵ هکتار به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد و می‌تواند الگویی برای دیگر شهرستان‌های استان باشد.
حمایت‌های مالی و اعتباری از کشاورزان نیز بخشی از اقدام‌های جاری برای کاهش فشارهای ناشی از خشکسالی است؛ پرداخت تسهیلات و کمک‌های بلاعوض برای اجرای سامانه‌های آبیاری نوین، گسترش کشاورزی حفاظتی، کشت پاییزی حبوبات و مبارزه بیولوژیک با آفات بخشی از برنامه‌هایی به شمار می‌رود که در حال اجراست.
همچنین پروژه بزرگ سامانه گرمسیری به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های ملی در حوزه آبیاری ایلام، نقش حیاتی در آینده کشاورزی استان دارد که به همین منظور تاکنون بیش از دو هزار هکتار از این طرح آماده بهره‌برداری شده و طبق برنامه‌ریزی‌ها، تا پایان سال دست‌کم هفت هزار هکتار دیگر نیز به آن افزوده خواهد شد.
بر پایه برآوردها، اجرای کامل این طرح می‌تواند سالانه بیش از ۹۰ هزار تُن به تولید محصولات کشاورزی استان بیفزاید و بیش از هشت هزار و ۵۰۰ فرصت شغلی جدید در مناطق مختلف ایلام ایجاد کند.
خشکسالی شدید در ایلام تنها به حوزه کشاورزی محدود نمانده و تبعات قابل توجهی بر منابع طبیعی، جنگل‌ها و مراتع و محیط زیست نیز داشته است، افت سطح آب‌های زیرزمینی، خشک شدن رودخانه‌ها و کاهش رطوبت خاک در بسیاری از مناطق موجب تخریب پوشش گیاهی، بروز پدیده بیابان‌زایی و تهدید زیستگاه‌های طبیعی استان شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام اعلام کرد بسیاری از مناطق حفاظت شده نظیر قلارنگ و مانشت، کبیرکوه، گچان و جنگل‌ها و مراتع استان در معرض تهدید جدی قرار گرفته‌اند.
یاسم خانمحمدیان گفت که کاهش پوشش گیاهی و خشک شدن چشمه‌های طبیعی، حیات گیاهان و جانوران بومی را در این مناطق با چالش مواجه کرده است و در پاسخ به این شرایط، منابع طبیعی استان طرح‌هایی همچون توسعه کشاورزی حفاظتی، اجرای عملیات آبخیزداری، کنترل فرسایش خاک و حفظ رطوبت زمین را با همکاری نهادهای تخصصی آغاز کرده است.
وی همچنین اظهار کرد که کوشش‌هایی برای احیای جنگل‌های خشک و نیمه‌خشک در دستور کار قرار گرفته که اجرای آن‌ها می‌تواند بخشی از تنش‌های زیست‌محیطی استان را کاهش دهد.
استان ایلام در میانه یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی و کشاورزی خود قرار گرفته است؛ بحرانی که نه تنها معیشت هزاران خانوار کشاورز و دامدار را تهدید می‌کند، بلکه حیات منابع طبیعی و تعادل محیط زیست منطقه را نیز به خطر انداخته است.
با این حال، اجرای اقدام‌های فوری و برنامه‌های میان‌مدت نظیر توسعه سامانه‌های آبیاری نوین، تغییر الگوی کشت، حمایت از کشاورزی مدرن و حفاظت از منابع طبیعی می‌تواند آثار مخرب این بحران را تا حدی کاهش دهد.
کارشناسان کشاورزی و منابع طبیعی معتقدند که برای گذر پایدار از بحران‌های مشابه، باید نگاه ملی به شیوه مدیریت منابع آبی کشور تغییر یابد.
در این میان بهینه‌سازی مصرف آب، هم‌افزایی بین نهادها و تکیه بر اصول توسعه پایدار می‌تواند ایلام را به الگویی موفق در مدیریت خشکسالی تبدیل کند.
۶۴۱ هزار و ۶۶۷ هکتار یعنی ۳۲ درصد از گستره دو میلیون هکتاری استان ایلام را جنگل و افزون بر ۷۸۴ هزار ۶۹۴ هکتار هم مراتع تشکیل می‌دهد.
گستره کل زمین‌های کشاورزی استان ۳۳۰ هکتار است که از این میان ۹۸ هزار هکتار زمین‌های آبی دایر (دارای سامانه‌های نوین آبیاری) و پنج هزار و ۸۰۰ هکتار باغ و مابقی نیز زمین‌های زراعی دیم است.
ایلام بیش از ۵۱ هزار بهره‌بردار در زیربخش‌های مختلف کشاورزی از جمله زراعی، باغی، دام، زنبورعسل، طیور و آبزیان دارد.