به گزارش گفتمان زاگرس ، به واسطه موقعیت جغرافیایی و همسایگی با کشور عراق، همواره پتانسیل قابل توجهی در حوزه گردشگری داشته است. در سال‌های اخیر، با تلاش‌های مسئولین استانی و ملی، شاهد افزایش چشمگیری در ورود گردشگران عراقی به این منطقه بوده‌ایم. این رویداد، که پیش از این نیز سابقه‌ای در پیوند‌های منطقه‌ای داشته، در حال حاضر به یک فرصت طلایی برای رونق اقتصادی و اجتماعی استان ایلام مبدل شده است.
حضور این گردشگران، همانطور که در سطح شهر مشهود است، نتایج ملموسی را به همراه داشته است.
بازار‌های ایلام، که پیش از این با رونق نسبی خود شناخته می‌شد، اکنون مملو از جمعیتی جدید شده است؛ خیابان‌ها شاهد افزایش تردد خودرو‌ها و عابران پیاده هستند و حتی مطب‌های پزشکان نیز با افزایش مراجعین، به ویژه از میان اتباع عراقی، مواجه شده‌اند.
این حجم از حضور، نشان‌دهنده یک دگرگونی اقتصادی و اجتماعی است که نیازمند بررسی دقیق و برنامه‌ریزی جامع برای بهره‌برداری حداکثری از آن است. این مقاله به بررسی فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از حضور گردشگران عراقی در ایلام و همچنین چالش‌های پیش رو و راهکار‌های پیشنهادی برای تبدیل این فرصت موقت به یک رشد پایدار خواهد پرداخت.
رونق اقتصادی ملموس
افزایش حضور گردشگران عراقی در ایلام، پیامد‌های اقتصادی مستقیمی را به همراه داشته است که در بخش‌های مختلف قابل مشاهده است.
بارزترین نمود این تاثیر، در رونق بازارها نمایان می‌شود. مغازه‌ها، فروشگاه‌ها و مراکز خرید استان، شاهد افزایش قابل توجه در حجم فروش و تقاضا برای کالا‌ها و خدمات گوناگون هستند. این موضوع نه تنها به نفع صاحبان مشاغل، بلکه به طور کلی به چرخه اقتصادی استان تزریق سرمایه و نقدینگی منجر می‌شود.
دیگر پیامد اقتصادی مهم، شکل‌گیری بازار خرید و فروش ارز است. با ورود گردشگران عراقی، تقاضا برای ریال ایران و تبدیل دینار عراق به ریال افزایش یافته است.
این امر باعث فعال‌تر شدن صرافی‌ها و ایجاد بازاری پویا برای مبادلات ارزی شده است. اگرچه این بازار باید تحت نظارت و با رعایت قوانین و مقررات انجام شود، اما نشان‌دهنده حجم بالای تبادلات مالی ناشی از گردشگری است.
به علاوه، رواج شغل مترجمی عربی نمونه‌ای برجسته از افزایش نیاز به خدمات تخصصی در پی حضور گردشگران خارجی است.
با توجه به محدودیت‌های زبانی، بسیاری از کسبه، پزشکان، راهنمایان تور و حتی خانواده‌هایی که میزبان گردشگران هستند، به مترجمان عربی نیاز پیدا می‌کنند.
این تقاضا، فرصت‌های شغلی جدیدی را برای افرادی که به این زبان مسلط هستند، ایجاد کرده و به ارتقاء سطح مهارت‌های زبانی در استان کمک می‌کند.
این رونق اقتصادی تنها به موارد ذکر شده محدود نمی‌شود؛ افزایش تقاضا برای اقامت (هتل‌ها، مهمان‌پذیرها)، حمل و نقل (تاکسی، آژانس‌ها)، رستوران‌ها و مراکز پذیرایی، و همچنین خرید صنایع دستی و سوغات، همگی در راستای این جریان اقتصادی جدید قرار دارند.
در مجموع، حضور گردشگران عراقی، موتور محرکه‌ای برای بهبود وضعیت اقتصادی استان ایلام و ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمدی برای ساکنین آن شده است.
پیشینه تاریخی و فرهنگی
استان ایلام، نه تنها از نظر جغرافیایی، بلکه از نظر تاریخی و فرهنگی نیز دارای پیوند‌های عمیقی با کشور عراق است.
این پیوندها، ریشه در سالها همزیستی و رفت و آمد‌های مرزی داشته و امروزه زمینه مساعدی را برای پذیرش و مهمان‌نوازی گردشگران عراقی فراهم کرده است.
ایلامی‌ها، به واسطه قرابت فرهنگی و تاریخی، از دهه‌ها قبل با حضور مهمانان عراقی، چه به عنوان زائر و چه به عنوان مسافر، آشنا بوده‌اند.
مفهوم «معاودین عراقی» که به شهروندان عراقی با ریشه‌های ایرانی اطلاق می‌شود، گویای بخشی از این همزیستی طولانی است.
بسیاری از این افراد، سالها در ایران، به ویژه در مناطق مرزی مانند ایلام، زندگی کرده و با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این دیار آشنایی دارند.
این تجربه مشترک، حس آشنایی و خویشاوندی را میان دو ملت تقویت کرده و باعث شده است که حضور گردشگران عراقی در ایلام، نه به عنوان یک پدیده غریبه، بلکه به عنوان بازگشت مهمانان دیرین تلقی شود.
این سابقه فرهنگی، زمینه لازم برای مهمان‌نوازی را به صورت طبیعی در جامعه ایلام فراهم کرده است.
مردم این استان، با فرهنگ غنی مهمان‌نوازی ایرانی، که در صدر اسلام نیز مورد تاکید فراوان بوده است، پذیرای گردشگران عراقی هستند.
این استقبال گرم و صمیمی، به خصوص در مقایسه با تجربیات احتمالی گردشگران در سایر مناطق، می‌تواند تجربه‌ای به یاد ماندنی برای آنها رقم بزند و به ارتقاء تصویر مثبت از ایران و مردمش در میان اتباع عراقی کمک کند.
این همبستگی فرهنگی، سرمایه ارزشمندی است که باید مورد توجه قرار گرفته و در راستای توسعه پایدار گردشگری از آن بهره برد.
وظایف و نکات پیشنهادی برای پایداری (چالش‌های زیرساختی و اخلاقی)
هرچند حضور گردشگران عراقی فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی قابل توجهی را برای ایلام فراهم کرده است، اما برای اطمینان از پایداری این روند و جلوگیری از بروز مشکلات، توجه به برخی وظایف و نکات کلیدی ضروری است.
این نکات، هم جنبه‌های زیرساختی و هم ملاحظات اخلاقی را در بر می‌گیرند:
حفظ احترام و نمایش فرهنگ غنی ایلام
احترام متقابل: اولین و مهم‌ترین اصل، حفظ احترام به گردشگران عراقی است. این شامل رفتار مودبانه، عدم تحمیل عقاید، و توجه به تفاوت‌های فرهنگی احتمالی است.
نمایش فرهنگ بومی: ایلام دارای جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی منحصر به فردی است. معرفی این جاذبه‌ها از طریق برگزاری رویداد‌های فرهنگی، نمایشگاه‌ها، و ارائه بروشور‌ها و راهنما‌های مناسب، می‌تواند تجربه گردشگران را غنی‌تر کند.
بهبود زیرساخت شهری و نظافت عمومی: کیفیت زیرساخت‌ها، از جمله کیفیت معابر، فضای سبز، و خدمات عمومی، نقش مهمی در رضایت گردشگران دارد.
توجه به نظافت عمومی شهر‌ها و اماکن گردشگری، حفظ پاکیزگی، و ارائه خدمات بهداشتی مناسب، برای ایجاد تصویری مثبت از استان ضروری است.
جلوگیری از تعدی به حقوق گردشگران و اجحاف
شفافیت در قیمت‌گذاری:
ضرورت جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و سوءاستفاده از وضعیت موجود. اعلام و رعایت نرخ‌های مصوب برای اقلام و خدمات، به ویژه در حوزه حمل و نقل و اقامت، از اهمیت بالایی برخوردار است.
حفاظت از حقوق مصرف‌کننده:
اطمینان از کیفیت کالا‌ها و خدمات ارائه شده و جلوگیری از فروش اجناس تقلبی یا نامرغوب.
ارائه اطلاعات صحیح: ارائه اطلاعات دقیق و شفاف در مورد هزینه‌ها، خدمات، و قوانین مربوطه به گردشگران.
حفظ امنیت و جلوگیری از آزار
تأمین امنیت:
اولویت اصلی، حفظ امنیت گردشگران است. این شامل گشت‌زنی‌های انتظامی، ایجاد حس امنیت در جامعه، و مقابله با هرگونه تهدید یا تعرض است.
مقابله با متکدیان:
آزار و اذیت گردشگران توسط متکدیان، چه کودکان و چه بزرگسالان، تصویری ناخوشایند از ایران ارائه می‌دهد و از نظر حیثیتی برای کشور مطلوب نیست. باید راهکار‌هایی برای ساماندهی متکدیان و جلوگیری از مزاحمت آنها برای گردشگران اندیشیده شود.
آموزش نیرو‌های انتظامی و خدماتی: آموزش نیرو‌های درگیر در امر خدمات‌رسانی به گردشگران، به ویژه در خصوص نحوه برخورد با اتباع خارجی و آشنایی با قوانین و مقررات مربوط به گردشگری.
رونق زیرساخت‌ها و تنوع‌بخشی به سفر
افزایش مراکز اقامتی:
با توجه به افزایش تقاضا، ضرورت احداث و توسعه هتل‌ها، مهمان‌پذیرها، و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایلام و شهر‌های تابعه احساس می‌شود. تنوع در ارائه خدمات اقامتی، با در نظر گرفتن سطوح مختلف درآمدی گردشگران، می‌تواند جذابیت استان را افزایش دهد.
توسعه اماکن تفریحی و سیاحتی:
علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، نیاز به توسعه اماکن تفریحی، پارک‌ها، و فضا‌های فرهنگی و هنری احساس می‌شود تا مدت اقامت گردشگران افزایش یابد.
معرفی جاذبه‌های جدید:
استان ایلام دارای پتانسیل‌های گردشگری ناشناخته فراوانی است.
معرفی این جاذبه‌ها، مانند غار‌های طبیعی، آبشارها، مناطق کوهستانی، و جاذبه‌های مذهبی، می‌تواند به تنوع‌بخشی به سفر گردشگران و تشویق آنها به بازدید مجدد کمک کند.
توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل:
بهبود وضعیت جاده‌ها، افزایش خطوط پروازی یا ریلی (در صورت امکان)، و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی درون شهری، می‌تواند سفر را برای گردشگران تسهیل کند.
حضور فزاینده گردشگران عراقی در استان ایلام، فرصتی بی‌بدیل برای رونق اقتصادی و ارتقاء جایگاه این استان در صنعت گردشگری کشور فراهم آورده است.
رونق بازارها، شکل‌گیری بازار‌های جدید ارزی، و ایجاد فرصت‌های شغلی، تنها بخشی از پیامد‌های مثبت این موج گردشگری است. پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی ایلام نیز، زمینه مساعدی را برای مهمان‌نوازی و ایجاد تجربه‌ای دلنشین برای این مهمانان فراهم کرده است.
با این حال، این فرصت، همانطور که اشاره شد، با چالش‌های زیرساختی و اخلاقی نیز همراه است.
حفظ احترام، رعایت حقوق گردشگران، تأمین امنیت، و توسعه زیرساخت‌های لازم، از جمله اولویت‌هایی هستند که باید مورد توجه جدی مسئولین و مردم قرار گیرند.
برای تبدیل این فرصت موقت به یک رشد اقتصادی پایدار، نیازمند برنامه‌ریزی جامع و استراتژیک هستیم.
این برنامه‌ریزی باید شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش نیروی انسانی متخصص در حوزه گردشگری، معرفی هدفمند جاذبه‌های استان، و ایجاد فضایی امن و دلپذیر برای گردشگران باشد. با بهره‌گیری صحیح از ظرفیت‌های موجود و رفع چالش‌های پیش رو، می‌توان ایلام را به مقصدی پایدار و پرجاذبه برای گردشگران عراقی و حتی گردشگران سایر کشور‌ها تبدیل کرد و از این رهگذر، شاهد شکوفایی اقتصادی و اجتماعی این استان مرزی باشیم.
این امر، مستلزم همکاری و هم‌افزایی میان تمامی نهاد‌های دولتی، بخش خصوصی، و جامعه محلی است.
ثبت دیدگاه