گفتمان زاگرس: ایلام با برخورداری از اقلیم متنوع، مراتع گسترده، منابع آبی فصلی و سابقه تاریخی در دامداری سنتی، ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه دام و طیور دارد که شامل پرورش دام سبک و سنگین، تولید مرغ گوشتی و تخم‌گذار و فرآوری محصولات دامی می‌شود و در صورت بهره‌برداری اصولی می‌توانند نقش مهمی در توسعه اقتصادی منطقه ایفا کنند.
وجود این پتانسیل‌ها نه‌تنها امکان تأمین بخشی از نیازهای پروتئینی استان و کشور را فراهم می‌کند بلکه می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای جوانان، زنان روستایی و فعالان حوزه کشاورزی باشد و با ایجاد زنجیره تولید تا مصرف، موجب رونق صنایع وابسته، افزایش درآمد خانوارها و کاهش مهاجرت از مناطق محروم شود.
با این حال به رغم وجود چنین ظرفیت‌هایی، صنعت دام و طیور در ایلام با توسعه پایدار فاصله دارد و بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، نوسانات بازار و عدم حمایت مؤثر، یا تعطیل شده‌اند یا با ظرفیت پایین فعالیت می‌کنند که این وضعیت نه‌تنها موجب کاهش تولید و افزایش وابستگی به واردات شده، بلکه مشکلاتی نظیر بیکاری، رکود اقتصادی و آسیب به امنیت غذایی را نیز به همراه داشته است.
بررسی دلایل این عقب‌ماندگی نشان می‌دهد که عوامل متعددی از جمله ضعف در برنامه‌ریزی، نبود مشوق‌های هدفمند و بی‌ثباتی در سیاست‌های حمایتی نقش داشته‌اند؛ اما مهم‌ترین مانع در مسیر توسعه این صنعت، نبود سرمایه‌گذار مؤثر و پایدار است که باعث شده ظرفیت‌های موجود بلااستفاده باقی بمانند و بسیاری از واحدهای تولیدی به‌دلیل کمبود منابع مالی، نبود زیرساخت‌های مناسب و ناتوانی در نوسازی تجهیزات یا تعطیل شوند یا با حداقل توان فعالیت کنند.
در مجموع می‌توان گفت که صنعت دام و طیور ایلام با وجود ظرفیت‌های طبیعی، انسانی و اقتصادی، همچنان در وضعیت نیمه‌فعال قرار دارد و تا زمانی که موانع سرمایه‌گذاری رفع نشود و سیاست‌های حمایتی به‌صورت هدفمند و پایدار اجرا نشوند، این صنعت نمی‌تواند نقش مؤثر خود را در توسعه استان ایفا کند؛ به همین علت لازم است برنامه‌ریزی دقیق، جذب سرمایه‌گذار و اصلاح ساختارهای اجرایی در اولویت قرار گیرد.
نقش سرمایه‌گذاری هدفمند در شکوفایی صنعت دام و طیور ایلامی
کارشناس دام و طیور در استان ایلام اظهار داشت: ایلام از نظر اقلیم، پوشش گیاهی و سابقه دامداری سنتی، ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه دام و طیور دارد که شامل پرورش دام سبک در مناطق عشایری، دام سنگین در واحدهای صنعتی و مرغداری‌های گوشتی و تخم‌گذار در نقاط نیمه‌متمرکز می‌شود؛ این ظرفیت‌ها نه‌تنها به لحاظ کمی قابل اتکا هستند، بلکه از نظر تنوع نژادی، دسترسی به منابع علوفه‌ای و امکان توسعه زنجیره ارزش نیز پتانسیل بالایی دارند و در صورت مدیریت صحیح، می‌توانند به یکی از پایه‌های اقتصاد کشاورزی استان تبدیل شوند.
زهرا انصاری افزود: توسعه دام و طیور در استان ایلام می‌تواند مزیت‌های متعددی از جمله ایجاد اشتغال مستقیم در واحدهای تولیدی، اشتغال غیرمستقیم در حمل‌ونقل، خدمات دامپزشکی و فروش محصولات دامی، افزایش درآمد خانوارهای روستایی، کاهش وابستگی به واردات گوشت و تخم‌مرغ، بهبود امنیت غذایی و حتی توسعه صنایع تبدیلی مانند لبنیات و بسته‌بندی فرآورده‌ها به همراه داشته باشد؛ همچنین این توسعه می‌تواند موجب تثبیت جمعیت در مناطق محروم، کاهش مهاجرت، و ارتقای سطح معیشت شود.
انصاری تصریح کرد: با این حال، صنعت دام و طیور در ایلام با چالش‌های جدی مواجه است که مهم‌ترین آن‌ها نبود سرمایه‌گذار مؤثر و پایدار در این حوزه است، زیرا در غیاب سرمایه‌گذاری هدفمند، بسیاری از واحدها با کمبود نقدینگی، فرسودگی تجهیزات و ناتوانی در توسعه مواجه‌اند که این مسئله موجب شده ظرفیت‌های بالقوه بلااستفاده باقی بمانند.
وی ادامه داد: نقش سرمایه‌گذار در این صنعت نه‌تنها تأمین منابع مالی است، بلکه شامل انتقال دانش فنی، ایجاد بازار فروش و تضمین پایداری تولید نیز می‌شود و نبود این مؤلفه‌ها باعث شده صنعت دام و طیور در ایلام نتواند از مرز تولید سنتی عبور کند.
انصاری اظهار داشت: برای عبور از این وضعیت، لازم است مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ از جمله ارائه مشوق‌های مالی و بیمه‌ای به سرمایه‌گذاران، تسهیل فرآیند صدور مجوزها، ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل و سردخانه‌ای و حمایت از زنجیره تأمین در دستور کار قرار گیرد؛ همچنین انتظار می‌رود نهادهای دولتی با شفاف‌سازی قوانین، تضمین خرید محصولات و ایجاد بسترهای مشارکت بخش خصوصی، زمینه جذب سرمایه‌گذار را فراهم کنند تا صنعت دام و طیور بتواند به جایگاه واقعی خود در اقتصاد استان برسد.
سرمایه‌گذاری حلقه گمشده تولید دام و طیور در ایلام
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان ایلام اظهار داشت: استان ایلام با برخورداری از بیش از یک میلیون و ۴۵۸ هزار هکتار جنگل و مرتع، ظرفیت‌های گسترده‌ای در حوزه دام و طیور دارد و بیش از یک میلیون رأس دام عشایری در استان پرورش داده می‌شود که این رقم نشان‌دهنده پتانسیل بالای ایلام در تولید گوشت قرمز و فرآورده‌های دامی است.
شریف خدامرادی افزود: ظرفیت جوجه‌ریزی سالانه استان بیش از ۳۲ میلیون قطعه است که معادل ۶۴ هزار تُن گوشت سفید خواهد بود؛ اما در سال گذشته تنها حدود ۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه جوجه‌ریزی انجام شده که فاصله قابل توجهی با ظرفیت اسمی دارد و این شکاف نشان می‌دهد، بخش قابل توجهی از توان تولیدی استان بلااستفاده مانده و نیازمند فعال‌سازی است.
خدامرادی تصریح کرد: در حال حاضر ۹۳۸ واحد دامداری و مرغداری صنعتی و نیمه‌صنعتی در استان فعال هستند که ظرفیت جوجه‌ریزی سالانه آن‌ها به بیش از ۳۲ میلیون قطعه می‌رسد؛ با این حال، در سال گذشته تنها حدود ۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه جوجه‌ریزی انجام شده که نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از توان تولیدی استان به دلایل مختلف از جمله محدودیت‌های مالی، نوسانات بازار و نبود زیرساخت‌های حمایتی، بلااستفاده مانده است.
وی در پایان گفت: اگرچه ظرفیت مرز مهران برای صادرات، وجود صنایع تبدیلی و تنوع اقلیمی می‌تواند ایلام را به یکی از قطب‌های دام و طیور کشور تبدیل کند، اما تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، حمایت عملیاتی از تولیدکنندگان و ایجاد بسترهای جذب سرمایه‌گذار است و جهاد کشاورزی استان تلاش دارد با اصلاح فرآیندها و ارائه مشوق‌های هدفمند، زمینه بازگشت واحدهای نیمه‌فعال به چرخه تولید را فراهم کند.
با وجود ظرفیت‌های گسترده، زیرساخت‌های فعال و موقعیت مرزی، صنعت دام و طیور ایلام تا زمانی که سرمایه‌گذاری هدفمند و پایدار جذب نشود، نمی‌تواند از وضعیت نیمه‌فعال خارج شود و نقش واقعی خود را در توسعه اقتصادی استان ایفا کند.