پژوهشگر حوزه اقتصاد کردستان گفت: بی‌توجهی به متخصصین و نخبگان موجب از دست رفتن مزیت‌های اقتصادی استان شده و صدمات جبران ناپذیری داشته است.
به گزارش گفتمان زاگرس:کردستان نزدیک‌ترین استان مرزی به پایتخت و یکی از استان‌های غنی کشور از لحاظ منابع آب و خاک است، اما این ظرفیت‌های ویژه تاکنون آنچنان که شایسته باشد مورد توجه تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان نبوده و بسیاری از ظرفیت‌های این خطه مورد غفلت واقع شده است.
صاحب نظران و فعالان عرصه اقتصادی بر این باورند که اگر از ظرفیت‌های بالقوه کردستان به نحو احسن بهره گرفته شود این استان به یکی از قطب‌های صنعتی و تولیدی ایران تبدیل خواهد شد و مردمان این منطقه از معیشت و اقتصاد قوی‌تری برخوردار خواهند شد در همین راستا گفت و گویی را با حامد قادرزاده دکترای اقتصاد کشاورزی و از صاحب نظران عرصه اقتصادی کردستان انجام داده‌ایم که در ادامه خواهد آمد.
وضعیت مناطق آزاد و گمرکات چگونه است؟ چه نقاط قوتی در زمینه‌ی بازرگانی استان مطرح است؟ اولویت را برای توجه به کدام مرز در استان می‌دهید؟
همان طوری که می‌دانید در مجموع مناطق آزاد و گمرکات وظیفه خودشان را به خوبی انجام نمی‌دهند چون اگر بر اساس برنامه توسعه‌ای عمل می‌شد صادرات و ترخیص کالای وارداتی هم رونق بیشتری داشت.
متأسفانه برای محصولات صادراتی ما که از کشور خارج می‌شوند از لحاظ نگهداری سیاست‌های بلند مدت بازار صورت نمی‌گیرد، وضعیت فیزیکی گمرکات نیازمند بازنگری است و واردکنندگان و صادرکنندگان تحت آموزش مستمر قرار نمی‌گیرند.
کردستان بیش از ۲۴۰ کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد و این فضای مناسبی برای گسترش مناسبت‌های اقتصادی است و از لحاظ فرهنگی شباهات‌های بسیاری با منطقه اقلیم کرستان عراق داریم و نیازهای آنان را به خوبی می‌توانیم برطرف کنیم.
مرز باشماق، مرز سیف و دیگر نقاط مرزی استان هر کدام دارای مزایای خاص خود بوده و هرجایی که مراودات بیشتری دارد امکان بازدهی اقتصادی بیشتری نیز دارد اما باید از لحاظ تمرکز جمعیتی و عکس العمل بازار مرزی را برگزینیم که با کمترین هزینه‌ها بیشترین بازدهی را دارد.
عمده کالاهای صادراتی استان چیست؟ این تولیدات با چه تنگناهایی در روند تولید مواجه هستند و چه اقداماتی برای رفع این تنگناها باید انجام داد؟
ما در واقع از دو منظر باید به این مبحث نگاه کنیم یکی اینکه که ما میزبان کالاهای دیگر استان‌ها هستیم و کالاهایی هم که از مرزهای استان صادر می‌شود عمده آنها کالاهای خوراکی هستند چراکه عراق از لحاظ تجهیزاتی نیازمند ما نیست و خودمان هم وارد کننده تجهیزات هستیم.
مرغ، تخم مرغ، پیاز و سیب زمینی از جمله اقلام خوراکی صادراتی استان هستند که در زمان‌های مختلف سهم شأن متفاوت است و نکته قابل توجه اینکه متأسفانه به تداوم کیفیت، تنوع بخشی به محصولات و ترکیب کالاهای ارسالی توجه آن‌چنانی نکرده‌ایم و هر روز سهم خود را از بازار عراق به کشورهای رقیب همچون ترکیه می‌دهیم.
تا زمانی که منطقه آزاد تجاری صنعتی به صورت رسمی با زیرساخت مناسب نداشته باشیم نمی‌توانیم این بخش‌ها را به خوبی فعال کنیم چرا که در حال حاضر با صادرات محصولات غذایی و درآمد اندک از این محل نمی‌توانیم به رشد صادرات و منافع زیاد در آینده امیدوار باشیم.
در مقطع زمانی کولر آبی را به عراق صادر کردیم اما این پروژه هم شکست خورد چون در بحث تنگناها در خیلی از موارد صادر کنندگان نمی‌توانند چه طوری برخورد کنند.
به دلیلی سطح بالای علمی می‌توانیم خدمات فنی زیادی را به عراق ارائه کنیم چون نیروهای متخصص خیلی خوبی داریم و از این محل می‌توانیم درآمدهای بیشتری حتی از کالاهای فیزیکی کسب کنیم لذا باید در جهت ساماندهی صادرات خدمات فنی و مهندسی و حضور نیروی انسانی برنامه ریزی کنیم.
در بحث صادرات ما تابع قانون کشور وارد کننده هستیم و در این راستا باید وب‌سایت‌های فعالی در خصوص مشاوره‌های مستمر به تولیدکنندگان و صادرکنندگان راه اندازی شود و کلینیک مناسبی را فراهم کنیم.
باید در این مسیر به صورت موردی روی محصولات کار کنیم و یک تیم تحقیق و توسعه به تولیدکنندگان و صادرکنندگان مشاوره به روز بدهد.
صدا و سیما و رسانه‌های مکتوب و مجازی می‌توانند با تمرکز بر فعالیت‌ها جلوی شایعات و اخبار مخرب را بگیرند و در تبلیغ هر چه بیشتر محصولات تولیدی استان و تسهیل امور صادرات نقش مهمی را ایفا کنند.
متأسفانه خط ریلی به مرز نداریم و خط هوایی ما هم قوی نیست و این دو امر در کنار نامناسب بودن راه‌های مواصلاتی و مرزی استان موجب شده‌اند که محدودیت‌های بیشتری در مسیر رونق صادرات در این منطقه به وجود آید.
استان چه ظرفیت‌هایی از حیث گردشگری، ترانزیت، معادن و… دارد؟
در بحث گردشگری به صورت فیزیکی نمی‌توانیم کارهای بزرگی را انجام دهیم اما می‌توانیم در تهیه وب‌سایت‌های مناسب، کلیپ‌ها و فیلم‌های مستند مناسب کار بزرگی انجام دهیم.
همچنین با تهیه کتابچه‌های توریست پسند و توجه به انواع گردشگری از جمله توریسم درمانی و توریسم آموزشی مسیر را برای توسعه این صنعت هموارتر کرد البته در بحث توریسم آموزشی یک سوال پیش می‌آید که آیا توانسته‌ایم برای دانشجویان خارجی تورهایی راه اندازی کنیم که آنها مشتاق به جذب دیگر آشنایانشان به استان شوند؟
در بحث ترانزیت هم باید نسبت منفعت به هزینه ورود کالا به استان و ترانزیت آن رصد شود و اگر منفعتی برای استان ندارد بر روی این حوزه سرمایه گذاری نشود چرا که معضلات ترانزیت نسبت منفعت آن بیشتر است و مشکلات فراوانی را برای جاده‌های استان به وجود آورده است.
کردستان معادن زیادی دارد که متأسفانه محصولات آنها به صورت خام فروشی از استان خارج می‌شود و تاکنون چاره‌ای اساسی برای رفع این دغدغه اندیشیده نشده است.
در فازهای مختلف می‌توان از خام فروشی محصولات معدنی استان جلوگیری کرد و علاوه بر افزایش ارزش افزوده اقتصادی می‌توانیم بر تعداد اشتغال زایی در این حوزه نیز بیافزاییم.
عمده تولیدات صنعتی این استان چیست و با چه معضلاتی مواجه است؟ چه اقداماتی برای حل این معضلات باید انجام داد؟
متأسفانه کردستان از استان‌های ضعیف کشور از لحاظ صنعت است و الزاماً صنعت خودرو و تولید ماشین آلات مد نظر نیست بلکه در صنایع جانبی بخش کشاورزی هم شرایط مناسبی نداریم.
هم اکنون تنها برخی ادوات کشاورزی را در استان تولید می‌کنیم و اگر نمایندگی واحدهای صنعتی را در کشور بگیریم با توجه به نیروی انسانی موجود و فاصله نزدیک به مرز هم می‌توانیم انتقال سرمایه را به استان فراهم کنیم و هم انتقال دانش را انجام دهیم.
در سنوات گذشته کشورهای توسعه یافته به دلیل وضع مالیات و کم بودن هزینه‌های تولید در کشورهای در حال توسعه اقدام به دادن نمایندگی‌های تولید محصولات خود در این کشورها کردند و امروز نیز ما می‌توانیم از این الگو برای ایجاد نمایندگی واحدهای صنعتی بزرگ در استان استفاده کنیم.
متأسفانه در کردستان به دلایل متعددی نتوانسته‌ایم بازار را خوب شناسایی کنیم و همین امر امکان ادامه تولید بلند مدت و صادرات بلند مدت را از ما گرفته است لذا برای رفع این مشکل نیازمند تفکر نوین به بازار، نگاه مدرن و پرهیز از تفکر تولیدات تکراری هستیم.
باید به برندسازی و اسم تجاری توجه ویژه ای داشته باشیم چون اگر برندی قوی را ارائه نکنیم باز هم تحت سلطه واحدهای بزرگ قرار می‌گیرم و استان آسیب می بیند.
بیش از آنکه در کردستان به تولید کالا نیاز داشته باشیم به تولید محتوا در زمینه مدیریت اقتصادی نیاز داریم چرا که بدون مدیریت اقتصادی نمی‌توانیم از خام فروشی معادن و تولیدات کشاورزی و دامی استان جلوگیری کنیم.
اگر توانسته‌ایم در این سال‌ها صنایعی همچون لاستیک بارز را وارد استان کنیم بازهم این نام و برند نمادی از صنعت کردستان ندارد و متأسفانه بسیاری از این واحدها حساب‌هایشان در استان‌های دیگر است.
وضعیت پتروشیمی و معادن به چه صورت است؟
در چند سال اخیر در حوزه پتروشیمی و معادن پتانسیل خیلی خوبی در استان به وجود آمده است اما متأسفانه آنها هر آنچه تولید می‌کنند به بازار ارائه می‌کنند و به فکر نگهداشت بازار و گفتمان سازی نیستند و فقط یک سری افراد محدود با این صنعت آگاهی دارند و تاکنون به یک گفتمان تبدیل نشده است.
باید توجه کرد که وقتی صنعت پتروشیمی به یک گفتمان در استان تبدیل شود صنایع پایین دستی آن توسعه می‌یابد و خیلی از کالاهایی که هم اکنون به استان وارد می‌شود می‌تواند در استان تولید شود و حتی نیاز دیگر استان‌های کشور را هم تأمین نماید.
کردستان معادن زیادی دارد که متأسفانه محصولات آنها به صورت خام فروشی از استان خارج می‌شود و تاکنون چاره‌ای اساسی برای رفع این دغدغه اندیشیده نشده است.
در فازهای مختلف می‌توان از خام فروشی محصولات معدنی استان جلوگیری کرد و علاوه بر افزایش ارزش افزوده اقتصادی می‌توانیم بر تعداد اشتغال زایی در این حوزه نیز بیافزاییم.
در حوزه مسائل آموزشی و مشکلات سلامت برای مردم استان چه مسائلی در اولویت است؟
از نظر آموزشی می‌شود به دو جنبه به استان نگاه کرد که یکی از آنها تلاش‌های معلمین و اساتید دانشگاهی است و جنبه دیگر کمبود شدید زیرساخت‌ها است که متأسفانه از کارآیی فعالان این عرصه کاسته است.
متأسفانه از لحاظ جمعیتی به صورت مستمر در حال از دست دادن نیروهای تحصیل‌کرده هستیم و در مقایسه با استان‌های همجوار نیز از لحاظ زیر ساخت‌ها در حال عقب گرد هستیم.
حوزه آموزش کردستان از نظر کمی و کیفی نیازمند بازنگری قابل توجهی است چرا که سیاست‌های متمرکز در کشور حاکم است اما تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناطق مختلف کشور متفاوت است.
الزاماً همه جاها با همدیگر نباید برنامه آموزشی را شروع یا تعطیل کنند و باید شرایط جغرافیایی و اقلیمی استان‌های مختلف کشور مورد توجه قرار گیرد.
به لحاظ برنامه‌های آموزشی و حمایت‌های مادی کردستان از موقعیت مناسبی برخوردار نیست اما از لحاظ تعداد تحصیل‌کرده به جمعیت از میانگین کشوری بالاتر است و اگر به شیوه مناسبی این نیروها مدیریت می‌شدند وضعیت استان بهتر بود.
از لحاظ ساختمان‌های آموزشی هم وضعیت مناسبی نداریم و به دلیل مهاجرت جمعیت از روستاها به شهرها از عدالت آموزشی خوبی در روستاها و حتی سطح شهرها بهره مند نیستیم.
متأسفانه در خیلی جاها تمرکز شدید جمعیتی داریم و در برخی جاها هم جمعیت را از دست می‌دهیم.
ظرفیت خوبی در دانشگاه فرهنگیان برای جذب معلمان در کردستان ایجاد نشده است و تراز ۶۵۰۰ که تراز خوبی نیست از سوی سازمان سنجش برای این امر در نظر گرفته شده است.
در کشور ما برنامه ریزی برای جذب نیروی انسانی و تبدیل آن به سرمایه انسانی دارای چشم انداز بلند مدت نیست و برای پزشکی تراز ۹۰۰۰ نیاز است اما برای ورود به آموزش و پرورش تراز خیلی پایین‌تری در نظر گرفته شده است.
به لحاظ کتابخانه ها چون مردم وضعیت مناسب اقتصادی ندارند نیاز است که کتاب‌های کمک آموزشی در مناطق کم برخوردار مورد توجه قرار گیرد و ظرفیت‌های رسانه‌ای برای تقویت این عرصه به کار گرفته شود چرا که متأسفانه در این راستا کاری پیش نرفته است.
به لحاظ سلامت مردم کردستان از گذشته به این حوزه توجه ویژه ای داشته‌اند، اما آیا به اندازه کافی تخت‌های بیمارستانی یا عدالت بهداشتی داریم؟
می‌توان گفت این هم یک سیاست کلی در کشور است که در کشور ۱۵ هزار پزشک وجود دارند که مهر نظام پزشکی را به کار نمی‌گیرند در حالی که در روستاهای کردستان خانه بهداشت‌های بدون پزشک بسیاری وجود دارند.
در کردستان نه ساختمان‌های مناسبی در مناطق کم برخوردار داریم و نه توجه ویژه ای به جامعه پزشکی در این خصوص می‌شود لذا برای کاهش این مشکلات باید یک نگاه ویژه و متعادل کننده نسبت به این استان وجود داشته باشد.
آیا استان درگیر مسائل محیط زیستی مانند کمبود آب یا بلایای طبیعی دارای اثر عمیق بر منطقه می‌باشد؟
مشکلات فراوانی در کردستان در حوزه زیست محیطی وجود دارد که ناشی از سیاست گذاری کلان کشوری است، وقتی در برنامه ریزی های اقتصادی یک تعادل بین بخشی را مدنظر قرار نمی‌دهیم و حوزه زیست محیطی هم فاقد یک قانون تملک است و معمولاً دسترسی آزاد به آن وجود دارد و مراقبت از آن صورت نمی‌گیرد.
با توسعه فعالیت‌های بدون مزیت در کردستان به دلیل سیاست‌های غلط اقتصاد کشاورزی، شاهد نابود شدن صنعت دام در استان هستیم و در روستاها فعالیت دامداری در حال نابودی است و همین امر موجب شده است که مراتع ضعیف شوند.
در گذشته نه چندان دور ۳.۵ میلیون واحد دامی در استان داشتیم که با توسعه مرغداری‌ها وابسته به واردات دان از خارج از کشور بیشتر این مراتع به تفرجگاه‌ها تبدیل شده است و در خیلی از موارد برداشتی از این مراتع صورت نمی‌گیرد و علوفه مرتعی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و همین قضیه باعث از دست دادن تنوع گیاهی و گسترش آتش سوزی‌ها شده است.
وقتی مردم به تفرجگاه‌های اطراف شهرها می‌روند موجب آلودگی زیست محیطی و آتش سوزی می‌شوند و بسیاری از ضایعات وارد محیط زیست شده و آسیب‌های بسیاری را در حوزه زیست محیطی به وجود می‌آورد.
به لحاظ منابع آبی ما مشکل مدیریت آب داریم اما کمبود آب نداریم و حتی در برخی نقاط استان متوسط ۸۰۰ میلی متر بارندگی در سال را داریم.
به دلیل عدم تعادل بین بخشی در سیاست گذاری‌های اقتصادی شاهد از بین رفتن بسیاری از فرصت‌ها در استان هستیم و چون بر اساس مزیت کار نمی‌کنیم نمی‌توانیم این سرمایه‌ها را به نسل آینده منتقل کنیم.
راه‌حل‌ها و راهکارهای بهبود وضعیت اقتصادی استان چه چیزهایی هستند؟
برای ارتقای استان در حوزه‌های مختلف باید برنامه آمایشی واقعی را بر حسب هر شهرستان داشته باشیم چرا که کردستان دارای اقلیم‌های متفاوتی است و از ۱۳ اقلیم جهانی ۹ اقلیم در این استان موجود است.
سکونتگاه‌ها در مکان‌های پایین‌تری قرار دارد و اگر اختلاف ارتفاع سنندج را با قروه و دهگلان بسنجیم شاهد تفاوت معناداری هستیم.
تاکنون برنامه‌های آمایشی مبتنی بر آمارهای دولتی بوده نه بر اساس مزیت‌های موجود در نقاط مختلف کردستان و اگر دنبال راه حل مشکلات هستیم باید این برنامه‌های آمایشی بر اساس مزیت‌های منطقه‌ای تعریف شود و طرح‌های پیش ران برای هر منطقه در نظر گرفته شود.
تا زمانی که طرح‌های توسعه‌ای نداشته باشیم و زنجیره‌های ارزش فعالیت‌های اقتصادی شناسایی نشوند و حمایت قانونی در سطح ملی انجام نشود نخواهیم توانست جمعیت را حفظ کنیم و این امر موجب شده است که جمعیت تهران و البرز و شهرهای صنعتی روز به روز در حال افزایش باشد و نقاط روستایی و شهرهای کوچک در استان‌هایی همچون کردستان روز به روز کم جمعیت تر شود.
در کردستان متأسفانه به دلیل قیمت تمام شده بالای محصولات و خدمات شاهد مهاجرت سرمایه‌های مادی و انسانی هستیم و برای این منظور باید طرح جامع توسعه را برای هر شهرستان داشته باشیم چرا که در سطح ملی هم شاهد تدوین طرح‌هایی یکسان برای همه استان‌ها هستیم و این طرح‌ها موفقیت آمیز نبوده است.
تفاوت در شرایط مانع از دستور دیوان سالاری برای اجرای برنامه‌های توسعه‌ای است و هر روز شاهد تخلیه جمعیتی از مناطق کمتر برخوردار به سمت مناطق توسعه یافته تر خواهیم بود و این امر به چندگانگی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بیشتر دامن می‌زند و بحران‌های قابل توجهی را به دنبال دارد که اگر توجه داشته باشیم شهری مثل سنندج از همه مناطق استان جمعیت پذیر بوده است و این به دلیل تجمع ادارات و سازمان‌ها در مرکز کردستان است.
باید هر منطقه ظرفیت‌هایش دیده شود و از خروج سرمایه‌های مادی و انسانی در آن منطقه جلوگیری کنیم و علاوه بر ماندگاری جمعیت در مناطق می‌توان سرمایه‌های دیگر مناطق که در خارج از استان هستند را جلب کرد و مهاجرت معکوس داشته باشیم.
متأسفانه در دهه ۶۰ یک شعار ضد جمعیتی دادیم اما باید بدانیم که همین جمیعت خودش بزرگترین سرمایه است و چین و هند این مهم را به جهانیان ثابت کرده‌اند.
ریزش جمعیتی از مناطق با مشکلات اقتصادی به مرکز استان و از استان کردستان به دیگر استان‌ها و حتی خارج از کشور آسیبی جدی در روند توسعه این منطقه بوده و عدم تخصص گرایی و عدم توجه به افزایش بهره وری در بخش اجرایی و در بخش خصوصی به عنوان مانعی بزرگ در مسیر توسعه اقتصادی کردستان قلمداد می‌شود.
پروژه‌های مهم و اولویت دار استان کدامند؟
از نقطه نظرهای مختلف می‌توان به آن نگاه کرد آنهایی که در حال اجرا هستند و آنهایی که باید اجرا شوند.
فرودگاه‌ها، راه آهن و زیر ساخت‌های مواصلاتی، توسعه باغات، تبدیل زمین‌های دیم به آبی
نیازمند تحلیل منفعت به هزینه هستند که باید با پیوست‌های فرهنگی، زیست محیطی و اجتماعی همراه باشند.
پیامدهای راه آهن چه خواهد بود؟
راه آهن می‌تواند تحولی دو سویه ایفا کند و می‌تواند مفید باشد یا تبعات منفی داشته باشد به عنوان مثال آیا مسئولان اجرایی استان برای جمعیت گسترده مسافران در دشت دهگلان و ایستگاه‌های در نظر گرفته شده در این منطقه چاره اندیشی کرده‌اند؟
دغدغه فعالان اجتماعی و اقتصادی این است که وضعیت ایستگاه‌های راه آهن مشابه شهرک بهاران سنندج نشود و در اطراف این ایستگاه‌ها شاهد هجوم مردمی برای ساختمان سازی نباشیم.
هسته مرکزی شهر سنندج در حال تخلیه جمعیتی است و اگر عواقب پروژه‌ها و طرح‌های عمرانی در قبل و بعد از اجرای آنها در نظر گرفته شود شاهد بسیاری از آسیب‌ها نخواهیم بود.
برنامه تردد چیست؟ بیشتر باری خواهد بود یا مسافربری؟
هنوز مسئولان اجرایی و متولیان راه آهن سنندج در این خصوص شفاف سازی نکرده‌اند که راه آهن سنندج برای انتقال فعالیت‌های اقتصادی استان‌های دیگر است و کردستانی‌ها تنها شاهد حرکت واگن‌ها خواهند بود یا برنامه‌های سفر در طول هر شبانه روز به چه صورت خواهد بود چرا که الان هم فرودگاه سنندج به دلیل نبود مسافر دارای کمترین پروازها می‌باشد و این اتفاق برای راه آهن هم خواهد افتاد و نقش حمل مسافر برای این پروژه در اقلیت خواهد بود.
پروژه‌های مهم و اولویت دار باید به سمت توسعه دامداری‌ها و صنایع وابسته برود اگر چه به لحاظ آماری بیش از یک میلیون هکتار زمین زراعی، ۳۲۴ هزار هکتار جنگل یا بیش از یک میلیون هکتار مرتع داریم.
آیا صنایع استان به اندازه کافی مورد توجه قرار گرفته است؟
صنعت دامداری از جمله مزیت‌های استان است که در حال از دست دادن آن هستیم و ضمن تقدیر از تلاش‌های جهاد کشاورزی متأسفانه به دلیل سیاست‌های بالادستی کوتاه مدت شاهد هستیم که این برنامه‌ها بر اساس مزیت استان نیست و مزیت‌ها آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و توسعه صنعت مرغداری یکی از اشتباهات این عرصه بوده است در حالی که ارزان‌ترین گوشت مرغ را برزیل و چین تولید می‌کنند و با هواپیماهای بسیار سریع می‌توانیم مرغ گرم را از خارج با هزینه کمتر و به صرفه تر وارد نمائیم.
اکنون قیمت گوشت مرغ به ۴۰ درصد قیمت گوشت قرمز رسیده است و این در حالی است که تا چند مدت پیش این میزان ۱۵ تا ۲۰ درصد بود.
اگر به مزیت‌های کردستان در حوزه تولید گوشت قرمز توجه شود هم به لحاظ تولیدات دامی رشد خواهیم کرد هم می‌توانیم از این صنعت شیر خشک، پودر گوشت، پودر خون و پودر استخوان تولید کنیم و حتی در صنعت چرم سازی ایفای نقش نمائیم.
وضعیت دسترسی به امکانات رفاهی (آب، برق، گاز و اینترنت) در استان چگونه است؟ چه اقداماتی را برای ارتقا این امکانات پیشنهاد می‌کنید؟
نمی‌توان گفت که تحولی صورت نگرفته است، اما هنوز خیلی از روستاها از آب مناسب بهداشتی برخوردار نیستند و آب شرب سنندج و سقز به عنوان ۲ شهر بزرگ استان با مشکل مواجه است.
هم اکنون صادرکننده برق هستیم و از این لحاظ خیلی بالاتر از عراق هستیم، اما نسبت به استان‌های دیگر خیلی متفاوت هستیم.
اگر وضعیت استان را با چند سال قبل مقایسه کنیم کارهایی انجام شده است، اما آبادانی و توسعه در این استان باید سرعت بیشتری می‌داشت و بهتر انجام می‌شد.
امکانات رفاهی شرط لازم هست ولی کافی نیست و افزایش رفاه در یک منطقه باید همراه با آیتم‌های مختلف باشد، لذا چون نتوانستیم طرح‌های مکمل ایجاد کنیم سطح رفاه و معیشت مردم در کردستان رضایت بخش نیست.
خوشبختانه ۹۸ درصد مردم کردستان از نعمت گاز طبیعی برخوردار هستند و روستاهای بالای ۲۰ خانوار استان از نعمت برق و آب شرب برخوردار هستند، اما متأسفانه در بحث اینترنت در روستاها دارای مشکل هستیم.
باید به این مهم توجه کرد که یک‌هزار و ۷۰۰ روستا داریم و می‌توانیم بگوییم یک‌هزار و ۷۰۰ کارخانه تولیدی داریم و این مراکز تولیدی در استان نیازمند اطلاعات روز هستند، لذا اینترنت را در مناطق روستایی بیشتر از شهری می‌خواهیم چون اگر اطلاعات در اختیار مراکز تولیدی ما در روستاها قرار نگیرد امکان دسترسی به بازار برای آنان کمتر می‌شود و تولید استان آسیب می بیند.
کارهای انجام شده قابل تقدیر است اما باید زمینه جذب نیروهای تحصیل‌کرده در مناطق روستایی و شهرهای کوچک را بیشتر فراهم کنیم و با برنامه گام برداریم و جاذبه فعالیت‌های اقتصادی را در مناطق دورافتاده و مرزی افزایش بدهیم.
راهکارهای افزایش اشتغال و افزایش سطح درآمد مردم استان از نظر شما چه مواردی هستند؟
برای افزایش اشتغال و سطح درآمد باید مزیت‌های استان به درستی مورد توجه قرار گیرد و نیروی انسانی تحصیل‌کرده در استان برای نقش آفرینی در عرصه تولید آماده شود به عنوان مثال هنوز بسیاری از جوانان ما از اسم کشاورزی و دامداری فاصله می‌گیرند در حالی که مزیت اصلی توسعه استان بر محور دامداری و کشاورزی است.
وقتی سیاست قیمت گذاری به زیان بخش کشاورزی است نمی‌توانیم در استان‌هایی همچون کردستان شاهد رشد اقتصادی باشیم و باید سیاست‌های کشوری در خصوص این قیمت گذاری ها تغییر کند، واحدهای بسیار بزرگ دامداری و کشت و صنعت‌ها و واحدهای مکمل هم در کردستان ایجاد شود.
اگر کشاورزی به عنوان یک بخش پیشران، توسعه نیابد شاهد توسعه استان به ویژه در روستاها نخواهیم بود چرا که انتقال خدمات به مناطق روستایی و جلوگیری از هزینه‌های رفت و آمد موجب افزایش هزینه‌ها در مناطق روستایی شده است.
پراکنش جمعیت موجب توسعه و توزیع عادلانه درآمد خواهد شد لذا باید با استفاده از دانش روز و ایجاد مجتمع‌های تولیدی کامل زمینه فعالیت اقتصادی را فراهم کنیم چون شیوه سنتی و خرد نمی‌تواند زندگی روستاییان را متحول کند و تمرکز جمعیتی در یک منطقه را از بین ببرد.
در حیطه زیرساخت‌های حمل و نقل برای مرزها و راه آهن و… چه مشکلاتی وجود دارد؟ در تأمین زیرساخت‌های لازم اولویت با کدام موارد است؟
اگرچه تحولی قابل توجهی طی یک دهه اخیر در حوزه راه‌ها داشته‌ایم اما جاده‌های خیلی خوبی نداریم، چیزی به نام آزادراه نداریم و تنها مقداری بزرگراه داریم که آنها هم مدیریت مناسب حمل و نقلی ندارند.
در این راستا جا به جایی‌هایی کالا و مسافر را با کمترین هزینه انجام دادن هنر است نه افزایش تعداد ماشین آلات.
در خصوص راه آهن نیز تاکنون از نخبگان و صاحب نظران دانشگاهی مشورتی گرفته نشده است و برنامه‌ای برای چگونگی بهره برداری از این طرح ارائه نشده است.
در خصوص ساخت راه‌ها مسیر یابی درستی با اقتصاد شهرها و روستاهای ما انجام نمی‌شود و در خصوص جامع نگری راه‌های استان هیچ مشورتی با نخبگان و صاحب نظران نمی‌شود و شاهد آسیب دیدن محیط زیست هستیم.
راه‌های ارتباطی به سمت آی تی می‌رود و ایمنی راه‌ها مهم‌تر از خود راه‌ها است اما استفاده از راه‌ها باید مد نظر باشد.
لازم است بنا بر ظرفیت‌های هر منطقه ظرفیت راه‌ها مورد توجه قرار گیرد و جلسات متعدد کارشناسی نیز تا قبل از راه افتادن راه آهن برگزار شود تا تبعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و معیشتی این طرح مورد ارزیابی قرار گیرد.
کدام طرح‌های عمرانی یا رفاهی در استان می‌توانند زنجیره ارزش ایجاد کنند؟
استان کردستان یک استان کشاورزی است و می‌تواند در بحث دام فعالیت‌هایی در این منطقه شکل گیرد و زراعت هم در اختیار دامداری قرار گیرد.
اجرای طرح‌های خارج از فصل شامل دامداری‌های بسته، توسعه کاشت گیاهان دارویی، بوم گردی روستایی می‌تواند در کردستان مفید باشد به گونه‌ای که محیط زیست کمترین آسیب را ببیند.
قبل از هر چیز به سرمایه انسانی با تجربه و آینده پژوه نیاز داریم چرا که نیروی لازم را برای ساختارهای جدید تربیت نکردیم و کردستان در مقایسه با استان‌های موفقی همچون فارس، همدان و استان‌های شمالی کشور بسیار عقب است.
سازمان نظام بازاریابی محصولات کشاورزی با تاکید بر تولید محصولات سالم و پتانسیل وزارت بهداشت ارزش افزوده استان را افزایش می‌دهد و باید این مهم مورد توجه قرار گیرد.
و اما حرف آخر..
تا زمانی که ما حداقل وسعت اقتصادی یا اندازه اقتصادی برای هر فعالیتی در هر منطقه نداشته باشیم ایجاد آن فعالیت زیان را برای تولید کننده و حامی آن به بار خواهد آورد.
نیاز داریم حداقل‌های اندازه اقتصاد را شناسایی کنیم و قیمت‌های خدمات و تولیدات را تعیین کنیم و در این راستا نیز نباید کپی برداری از استان‌های دیگر کنیم و باید فعالیت‌های متناسب با خودمان را اجرایی کنیم.
مراکز جمع آوری برای تولیدات کشاورزی نیاز داریم که این مراکز باید با حمایت قانونی بخش دولتی ایجاد شود در غیر این صورت نباید شاهد تحولی در وضعیت کشاورزی و مزیت‌های استان بود.
۲ برادر اگر فاصله درآمدی زیادی داشته باشند نمی‌تواند ارتباط فرهنگی مناسبی با هم داشته باشند لذا کردستان پتانسیل دارد اما تخصص گرایی در استان به مراتب از میانگین کشوری پایین‌تر است و باید به این مهم توجه کرد که رابطه تکمیلی انسان‌ها را بهم پیوند می‌دهد نه رابطه رقابتی.
مهر