تمایل به شهرنشینی مدرن و توسعه شهرسازی آفتی است که در طی سال‌های گذشته به جان بافت‌های تاریخی لرستان افتاده و پیکر رنجور و نحیف آثار تاریخی را در مقابل ساختمان‌های بی اصالت امروزی روز به روز بی جان تر کرده است.
به گزارش گفتمان زاگرس، سرزمین کهن لرستان از هزاره‌های گذشته، محل پیدایش تمدن‌ها و کهن شهرها بوده و آثار بر جا مانده تاریخی در محدوده این استان ( فیلی، بختیاری، جنوبی و سرزمین‌های پیرامونی آن) گواه روشنی بر قدمت بافت های تاریخی این استان است.
اکنون برجسته ترین بافت های تاریخی این استان در شهرهای خرم آباد و بروجرد واقع شده اند که در حقیقت خاستگاه فرهنگ و تمدن مردم لرتبار در تاریخ کهن این استان هستند.
خرم‌آباد نام یکی از شهرهای کهن در این محدوده است و در دل دشت و دره‌ای تاریخی به همین نام واقع شده است،
این شهر به عنوان پایتخت حکمرانی اتابکان لر کوچک، والیان لرستان فیلی و مرکز استان لرستان فعلی، ده ها اثر و یادگار تاریخی گران‌بها از دوره های دور و نزدیک (پیش از تاریخ، ساسانیان، سلجوقیه، صفوی و قاجار ) را چون نگینی گران‌بها در دل خود به یادگار دارد که عمده این آثار و بناها در محدوده یک بافت کهن و بسیار ارزشمند به نام «بافت تاریخی» شهر خرم‌آباد، قرارگرفته‌اند.
از آثار تاریخی دوره شکل‌گیری هسته نخستین شهر می‌توان به آرامگاه امامزاده زید ابن علی (ع) و آرامگاه منصوب به باباطاهر در مراکز محله هایی به همین نام‌ها در درون شهر قدیم، کتیبه تاریخی سنگ نبشته، مناره خرم‌آباد و آرامگاه منصوب به خضر (اتابک لرستان) در اندک فاصله‌ای با شهر قدیم یاد کرد.
حمام گپ، میدان گپ و خانه منصوری از مهم‌ترین آثار به‌جای مانده از دوره صفویه در شهر خرم‌آباد هستند و از دوره قاجار آثار و بناهای پرشماری برجای مانده است که از مهم‌ترین آن‌ها می توان به خانه و حسینیه خورشیدی، خانه جوادی، خانه مرحوم آیت الله سید جواد جزایری (ره)، خانه چنگایی، خانه عصاره، خانه مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالرحمن لرستانی (پدر مشروطیت در لرستان)، خانه و عمارت بزرگ میرزا سید رضاخان، خانه چدنی، خانه سیف‌الله خان والی زاده، خانه توکل، خانه کاکاوند، خانه شمعون (کلیمی) و کاروانسرای میرزا سیدرضا را نام برد.
بناهایی همچون خانه فیروزی، خانه موشه جواهری (کلیمی)، خانه رزاز، خانه ابراهیمی، گرمابه قاضی، مسجد توسلی، مسجد موسی ابن جعفر (ع) از جمله آثار برجای مانده از آخرین لایه‌ی معماری ایرانی – اسلامی (دوره پهلوی اول) در خرم‌آباد هستند.
بافت تاریخی خرم آباد که زمانی خاستگاه فرهنگ و تمدن مردم این دیار بوده است که اکنون در گذر توسعه شهرسازی و روی آوردن به شهرسازی مدرن در گوشه ای از شهر هر روز با دست آویزی جدید در تهاجم شهرسازی قرار می گیرد و تکه ای از این بناهای ارزشمند تخریب و ویرانه می شود.
اما آنچه که ضروری به نظر می رسد توجه به نقشه جامع شهرسازی و دیدن جایگاه والای این بافت تاریخی در این نقشه و استفاده و بهره وری گردشگری و رونق اقتصادی این نگین تاریخی برای شهر خرم آباد است که متاسفانه گویی قدمت تاریخی این بافت همچون غباری این مهد تاریخ و تمدن را در میان توسعه شهرسازی گم کرده است.
اما روزی باید ارابه ویرانگر شهرسازی مدرن را در میان بافت زنده و تاریخی متوقف کرد و با رونق این بافت جلوه ای خاص را به شهر داد و همچون نمایشگاه افتخار آفرین این بافت را در کنار ساختمان های بی هویت و قارچ گونه نگه داری کرد.
بنا به گفته کارشناسان و محققان باستان شناسی ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی در لرستان وجود دارد که حدود ۲۰۰ خانه تاریخی در این بافت ها شناسایی شده است.
بافت های تاریخی ظرفیت مناسبی برای صنعت گردشگری هستند
پژوهشگر و باستان شناس لرستانی با تاکید بر ضرورت مرمت و بازآفرینی بافت کهن و تاریخی خرم آباد گفت: نه تنها بافت تاریخی شهر خرم آباد بلکه در کل استان ظرفیت های قابل توجه تاریخی زیادی در شهرها و روستاها وجود دارد.
عطا حسن پور اظهار داشت: در سطح لرستان ۱۱ کاروانسرای تاریخی از مجموع کاروانسراهای قدیم به جای مانده است و از این کاروانسراهای ۱۱ گانه که از مسیر قدیم همدان به شوش عبور می کردند حدود چهار کاروانسرا شامل کاروانسراهای خرم آباد، گوشه شهنشاه، چمشک و قلعه نصیر سالم مانده است.
ایرنا