به گزارش گفتمان: افزایش حضور کشاورزان مهاجر طی سال‌های اخیر با ورود و اجاره زمین در استان کرمانشاه و استفاده از منابع آب و خاک این استان به یک چالش تبدیل شده که یکی از مهمترین آنها از بین رفتن منابع آبی به ویژه منابع زیرزمینی آن است.
کشاورزان مهاجر می‌توانند تأثیرات مختلفی بر کشاورزی در استان‌ها داشته باشند، یکی از تهدیدات اصلی، رقابت بر سر منابع آب و زمین‌های زراعی است که ممکن است به کاهش تولید محلی منجر شود. همچنین، ورود کشاورزان مهاجر ممکن است باعث تغییر در الگوهای کشت و استفاده از تکنیک‌های جدید شود که برای کشاورزان محلی چالش‌برانگیز است.
از سوی دیگر، این مهاجرت می‌تواند فرصت‌هایی نیز به همراه داشته باشد، مانند انتقال دانش و تکنیک‌های جدید کشاورزی. در نهایت، مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی می‌تواند به کاهش تهدیدات و بهره‌برداری از فرصت‌ها کمک کند.
رقابت بر سر منابع؛ با ورود کشاورزان مهاجر، رقابت برای منابعی مانند آب و زمین‌های زراعی افزایش می‌یابد که این موضوع می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و کاهش دسترسی کشاورزان محلی به این منابع منجر شود.
تغییر در الگوهای کشت؛ کشاورزان مهاجر ممکن است الگوهای کشت و محصولات جدیدی را معرفی کنند که با شرایط محلی سازگار نیستند که البته این تغییرات نیز می‌تواند به کاهش تنوع زیستی و آسیب به اکوسیستم‌های محلی منجر شود.
انتقال دانش و تکنیک‌های جدید؛ از سوی دیگر، کشاورزان مهاجر می‌توانند دانش و تکنیک‌های جدیدی را به همراه بیاورند که به بهبود تولید و بهره‌وری کمک کند. این تبادل اطلاعات می‌تواند به نفع کشاورزان محلی باشد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی؛ ورود کشاورزان مهاجر ممکن است به تغییرات اجتماعی و اقتصادی در جوامع محلی منجر شود که این تغییرات می‌توانند شامل افزایش و گاهی کاهش اشتغال، تغییر در ساختار اجتماعی و حتی تنش‌های فرهنگی باشند.
نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت؛ برای بهره‌برداری از فرصت‌ها و کاهش تهدیدات، نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح وجود دارد که شامل ایجاد سیاست‌های حمایتی برای کشاورزان محلی و تسهیل همکاری بین کشاورزان مهاجر و محلی است.
در حال حاضر کشاورزان مهاجر هزاران هکتار از اراضی بسیار مرغوب استان کرمانشاه را به قیمت های گزاف از کشاورزان بومی اجاره و در آنها اقدام به کشاورزی می کنند که عمدتا نیز شامل کشت محصولاتی با مصرف آب بالا از جمله پیاز و سیب زمینی است.
حضور کشاورزان مهاجر در استان کرمانشاه که تنها به استفاده از منابع آب و خاک استان محدود نمی شود بلکه حالا این دسته از کشاورزان در اقدامی جدید از کارگران غیربومی هم برای کار در اراضی اجاره ای خود استفاده می کنند و حاضر نیستند که از کارگران بومی استفاده کنند تا اندک فرصت های شغلی باقی مانده در زمین روستاییان و کشاورزان هم نصیب افراد غیربومی شود.
اگرچه بارها مسوولان، کشاورزان را از اجاره زمین‌هایشان برحذر داشته و آن را در مقاطعی ممنوع نیز اعلام کرده اند ولی گویا در بر همان پاشنه می‌چرخد و کشاورزانی هستند که در قبال اجاره‌هایی وسوسه انگیز حاضر شده اند اراضی‌شان را اجاره دهند.
استفاده بی‌رویه از منابع آب و خاک توسط کشاورزان مهاجر
یک کارشناس حوزه کشاورزی می‌گوید: متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد اجاره دادن زمین‌های کشاورزی از سوی زارعان استان به کشاورزان دیگر شهرها هستیم که این کشاورزان معمولا در اراضی کشاورزی استان سیب زمینی و پیاز که جزو محصولات آب‌بر هستند، می‌کارند و برای اینکه در هر هکتار مثلا ۲۰۰ تن محصول برداشت کنند، گاهی اقدام به ریختن کود در آب چاه‌ها می‌کنند، کودی که نه فقط آب چاه، بلکه اراضی کشاورزی استان را هم مسموم می‌کند که تا سال‌ها در زمین، آب و خاک باقی خواهد ماند.
علیرضا کهریزی معتقد است: کشاورزان مهاجر پس از اجاره اراضی کشاورزی از زارعان استان، با روش‌های غلط مبتنی بر استفاده زیاد از نهاده‌های شیمیایی اقدام به کشت محصولات با نیاز آبی بالا کرده و یک سود آنی در اختیار کشاورز قرار می‌دهند، غافل از اینکه با استفاده از روش‌های نادرست کشاورزی، سرمایه‌های کشاورز را به باد می‌دهند.
وی اضافه کرد: کشاورزان بومی نیز بدون اینکه بدانند دارند چه بلایی سر زمین‌های کشاورزی شان می‌آورند، از تصمیم خود برای اجاره زمین به کشاروزان مهاجر رضایت دارند، در حالیکه در آینده نزدیک خواهند دید که هیچ محصولی در اراضی آنها قابل کشت نخواهد بود.
برخورد با اجاره زمین‌های کشاورزی باید بازدارنده باشد
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه بر لزوم مقابله جدی با حضور کشاورزان مهاجر در کرمانشاه تاکید کرد و گفت: برخورد با اجاره اراضی کشاورزی باید بازدارنده باشد.
طهماسب نجفی مدیریت آب را یکی از دغدغه‌های مهم فعلی کشور دانست و اظهار کرد: در حال حاضر موضوع کاهش ذخایر آب زیرزمینی، کسری مخازن و فرونشست‌ها بسیار جدی است و باید در استان کرمانشاه نیز اقدامات پیشگیرانه‌ای در این راستا انجام شود.
وی یکی از عوامل اثرگذار بر وضعیت آب و خاک استان را موضوع اجاره اراضی به کشاورزان مهاجر اعلام کرد و ادامه داد: برخورد با اجاره اراضی کشاورزی باید جدی و بازدارنده باشد، به گونه‌ای که دیگر شاهد حضور کشاورزان مهاجر که صدمه جدی به منابع آب و خاک ما می‌زنند، نباشیم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه تاکید کرد: باید وضعیت کشاورزان مهاجر، تعداد تقریبی آنها، وسعت اراضی که به آنها اجاره داده شده و سایر موارد مرتبط به صورت مستند تهیه شود تا بتوان اقدامات لازم را برای برخورد با آنها انجام داد.
بنابر اظهارات کارشناسان مهمترین چالشی که کشور ما در سال‌های آتی با آن مواجه خواهد شد و هم اکنون نیز بخش هایی از کشور با آن مواجه شده، مشکل کم آبی و بحران آب است و به دلیل اینکه بیشترین منابع آب کشور برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود کشت باید به سوی مدیریت بهینه منابع آبی به ویژه اصلاح الگوی مصرف سوق پیدا کند.
۸۰ درصد اضافه برداشت از چاه‌های مجاز کشاورزی
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه نیز با اشاره به برداشت ۸۰ درصدی آب اضافی از چاه‌های کشاورزی مجاز استان گفت: کشاورزان مهاجر به دلیل بهره‌برداری بیشتر از زمین‌های اجاره‌ای، بیشترین سهم را در این افزایش دارند.
مرتضی حسن‌آبادی یادآور شد: مجوز چاه‌های کشاورزی بر اساس مساحت زمین های زیر پوشش و الگوی کشت مشخص صادر می‌شود و اگر کشاورزان مطابق با این الگو اقدام به کشت کنند، برداشت آب نیز در چارچوب پروانه بوده و مشکلی به‌وجود نمی‌آید.
وی تاکید کرد: در بسیاری موارد، کشاورزان بومی زمین‌های خود را به کشاورزان مهاجر اجاره می‌دهند و آنها برای بهره‌برداری بیشتر، اقدام به کشت‌های پرمصرف و خارج از الگوی تعیین‌شده (مانند سیب‌زمینی و پیاز) می‌کنند و این موضوع باعث افزایش مصرف آب و برداشت غیرمجاز از منابع زیرزمینی استان می‌شود.
حسن‌آبادی یادآور شد: این در حالی است که در پروانه‌های بهره‌برداری، نوع و درصد مجاز هر نوع کشت به‌طور دقیق مشخص شده مثلاً میزان مجاز کشت‌های پاییزه مانند گندم و جو و همچنین کشت‌های بهاره با میزان مصرف آب آن قید شده و کشاورز باید نوع کشت خود را طوری تنظیم کند که هم در چارچوب مجوز باشد و هم از منابع آب بیش از حد استفاده نشود.
جرایم بازدارنده نیست
حسن‌آبادی اظهار کرد: طبق قانون در صورت تخطی کشاورزان؛ آنها با مواردی مانند بستن چاه، ارجاع به مراجع قضایی یا دریافت خسارت از متخلفان روبه‌رو خواهند شد که متاسفانه جریمه‌ها به دلیل افزایش قیمت محصولات کشاورزی باز دارنده نیست و کشاورزان حاضرند هزینه‌ها را بپردازند اما همچنان کشت پرمصرف انجام دهند.
سرپرست شرکت آب منطقه ای کرمانشاه به کشاورزان کرمانشاهی یادآور شد: مهاجرت کشاورزان غیر بومی به استان ما عمدتاً به دلیل کم‌آبی در استان‌های خودشان است و بدانند آنها برای بهره‌برداری بیشتر چه در زمینه خاک و چه منابع آب از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.
مسدود کردن ۴۹۵ چاه غیرمجاز
حسن‌آبادی در بخش دیگری از سخنان خود به تلاش شرکت آب منطقه ای برای جلوگیری از اضافه برداشت آب از منابع زیر زمینی استان اشاره کرد و گفت: در سال گذشته ۴۹۵ حلقه چاه غیرمجاز در استان مسدود شد و برای سال ۱۴۰۴ نیز مسدودسازی هزار و ۲۰۰ چاه در برنامه است.
وی همچنین گفت: نصب کنتورهای هوشمند برای کنترل اضافه برداشت از چاه‌های کشاورزی با قوت در حال اجراست. سال گذشته بخشی از چاه‌ها مجهز به کنتور شدند و امسال نیز نصب حدود ۸۰۰ کنتور دیگر در برنامه است.
به گفته حسن‌آبادی در استان کرمانشاه ۱۲هزار و ۲۶۶ حلقه چاه مجاز در بخش کشاورزی، صنعت، خدمات و بهداشت وجود دارد که از این تعداد، ۱۰ هزار و ۲۸۵ چاه مربوط به بخش کشاورزی است که سالانه حدود ۶۰۷ میلیون مترمکعب آب برداشت می‌کنند.
۱۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان در اجاره کشاورزان مهاجر
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه از کشاورزان مهاجر به عنوان یک فرصت در کنار یک تهدید یاد کرد و گفت: در سال زراعی جاری یک هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان در اجاره این دسته از کشاورزان قرار دارد.
سعید کریمی افزود: در چند سال گذشته بحث کشت سیب زمینی در استان کرمانشاه رواج خوبی پیدا کرده و استان در سطح کشور جزو تولیدکنندگان شاخص این محصول شده است که یکی از مهمترین دلایل آن کشاورزان مهاجری بودند که این کشت را در استان انجام دادند.
وی با بیان اینکه این دسته از کشاورزان مهاجر با کشت سیب زمینی دانش و تکنولوژی آن را به استان ما آورده و موجب رواج کشت آن شدند یادآور شد: الان خوشبختانه استان به جایی رسیده که سیب زمینی آن از سایر استان ها حتی اصفهان و همدان که در بحث تولید سیب زمینی جزو استان های مطرح هستند چه از نظر کیفیت و بعضا کمیت و عملکرد بهتر است که از این امر را می توان به عنوان یک فرصت برای استان یاد کرد.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی استان ادامه داد: اگر آن روی سکه را هم ببینیم در کنار این مزیت و مزیت های مشابه دیگر به دلیل آن که ورود این دسته از کشاورزان موجب از بین رفتن برخی فرصت های شغلی در استان شده است این امر یک نوع تهدید محسوب می شود.
ایجاد برخی محدودیت ها برای کشاورزانی که زمین خود را اجاره می دهند
کریمی تصریح کرد: برای ترغیب کشاورزان بومی برای عدم اجاره اراضی خود و کشت آن توسط خودشان اقدام به برگزاری کلاس های متعدد ترویجی و فرهنگ سازی کرده ایم تا به معایب این اقدام آنها از جمله در حوزه اشتغال پرداخته و آنها را تشویق به کار در اراضی خود کرده ایم چرا که از نظر قانونی اهرمی که ما بخواهیم از اجاره دادن زمین کشاورزی جلوگیری کنیم وجود ندارد.
وی گفت: در کنار این اقدامات ترویجی محدودیت هایی نیز برای این دسته از کشاورزانی که اقدام به اجاره اراضی خود می کنند از جمله از نظر عدم تامین نهاده و احیانا کود، سم و بذر یارانه دار را در برنامه قرار داده ایم.
سرپرست جهاد کشاورزی استان ادامه داد: خوشبختانه با این گونه اقدامات شمار این دسته از کشاورزان مهاجر نسبت به سال های قبل یعنی نسبت به سه سال پیش که هجوم شمار زیادی از کشاورزان از استان همدان به سمت کرمانشاه وجود داشت به میزان نصف کاهش پیدا کرده است.
وجود ۲۱۰ قرارداد کشت در استان برای کشاورزان مهاجر
وی افزود: براساس آخرین آمار موجود حدود ۲۱۰ فقره قرارداد برای کشاورزانی که زمین هاشان را به کشاورزان مهاجر داده اند شناسایی شده اند که این تعداد خوشبختانه هر سال در حال کاهش است به طوری که برنامه ریزی شده است در سال های آتی این آمار به صفر برسد.
کریمی با بیان اینکه کشاورزان بومی با اقدامات ترویجی که انجام شده است از زیرکشت بردن اراضی خودشان استقبال کرده اند و تنها برخی از کشاورزانی که از نظر توان جسمی امکان فعالیت ندارند اندکی در این زمینه مقاومت می کنند.
وی در زمینه بحث هایی در زمینه استفاده بی رویه از آب و کود و نیز آلوده کردن آب چاه ها توسط این دسته از کشاورزان که هم اکنون در سطح جامعه شنیده می شود گفت: این بحث که این کشاورزان اقدام به خالی کردن مستقیم کود در داخل چاه کرده تا از آب آن برای آبیاری اراضی خود استفاده کنند براساس نظارت های که انجام شده است صحت ندارد.
کریمی اضافه کرد: در همین راستا اکیپی متشکل از کارشناسان محیط زیست، جهاد کشاورزی، آب منطقه ای و دانشگاه علوم پزشکی به صورت نامحسوس در سر مزارع رفته و از آب چاه ها نمونه برداری کرده اند که نتیجه آزمایشات نشان می دهد هیچ کدام از این موارد صحت ندارد.
بررسی ابعاد گسترده این فرآیند از مهاجرت روستاییان به شهرها گرفته تا نبود قانون بازدارنده، اختیارات و حد وظایف دستگاه های مرتبط که در این مجال نمی گنجد اما همین بس که یکی از اصلی ترین دلایلی که استان کرمانشاه را به بهشت کشاورزان مهاجر تبدیل کرده است شاید بتوان به جرات گفت که ضعف فرهنگ کار در استان است.
چگونه می شود زمین برای یک مالک در استان درآمد نداشته باشد اما برای کشاورزان مهاجر به منبعی از ثروت تبدیل شود؟ بی شک کشاورزان استان هم می توانند با کار در اراضی مرغوب خود، به دور از هدررفت منابع و با کمک بخش ترویج کشاورزی، همین محصول را برداشت و از همان درآمدی که کشاورز مهاجر در اراضی آنها به دست می آورد بهره مند شوند.
در حالیکه کشت های آب بر مانند سیب زمینی، چغندر و هندوانه با استفاده بی رویه از منابع آبی کرمانشاه توسط غیربومی ها کشت می شود و کارگران این زمین های اجاره ای نیز از سایر استان ها هستند در حالیکه جوانان این منطقه برای اشتغال و زندگی در شهرهای بزرگ، راهی دیار غربت و حاشیه نشین می شوند.
طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری استان کرمانشاه در زمستان سال گذشته ۱۵.۲ درصد بوده و این درحالی است که متوسط نرخ بیکاری کشور ۷.۸ درصد بوده که براین اساس نرخ بیکاری استان کرمانشاه ۷.۴ درصد از متوسط نرخ بیکاری کشور بالاتر بوده است.
در استان ۲ میلیون نفری کرمانشاه حدود ۱۵۰ هزار بهره بردار در بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند، این استان با بیش از ۹۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و تولید سالانه بالغ بر۵/۴ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، دامی و باغی که چهار درصد کل محصولات کشور است به یکی از قطب های کشاورزی در منطقه تبدیل شده است.
ثبت دیدگاه