گفتمان، امین جمشید زاده: روانشناسی سیاسی در سپهر سیاست نظام بین الملل بین کشورها عبارت است از بررسی چگونگی تعامل و اندیشه و مراوده درباره وضعیت سیاسی و ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی کشورهای پر قدرت در عرصه جهانی و چگونگی تعامل و نفوذ آن ها در یکدیگر.
برداشت های سیاست مداران درباره همتایان خویش چگونه شکل می گیرد و رفتار و اعمال آنها را بر چه متر و معیار و به دیگر عبارت بر چه اساسی تعبیر و تفسیر باید کرد؟ باورهای سیاسی، اجتماعی و نگرش های ما از جمله تصورات قالبی و پیش داوری های ما چگونه شکل می گیرند؟ چه عاملی تعیین می کند که برجام با رفع کدام موانع زودتر به نتیجه می رسد و طرف ها چگونه و با چه استراتژی و دیدگاهی در نهایت بر هم تأثیر خواهند گذاشت و خود را با قضیه وفق خواهند داد که رفتار سیاست مداران تابعی است از ویژگی های موقعیتی، مقام و شخصیت آنها چرا که پژوهش ها به کرات نشان داده است که نقش پتانسیل موقعیت در ایجاد رفتارهای سیاسی رجال سیاست تعیین کننده تر از آن است که تصور می کنیم.
اما سیاست مداران در هر دو طرف معادله احیای برجام به ویژگی های عینی موقعیت واکنش نشان نمی دهند بلکه به تعبیر و تفسیرهای ذهنی خود از موقعیت و جایگاه و نقش کشورهایشان در منطقه و جهان و برآورده شدن اهداف و راضی نگاه داشتن توده مردم و مرتفع کردن مشکلات داخلی و اقتصادی نیز واکنش می دهند.
نشریه آمریکایی آکسیوس روز جمعه پس از انتقال پاسخ ایران در پنجشنبه شب هفته گذشته به اتحادیه اروپا به نقل از یک مقام شورای امنیت ملی آمریکا گزارش داد که واشنگتن در حال بررسی پاسخ ایران به متن پیش نویس توافق است؛ وی گفته است که در بررسی واکنش ایران هماهنگ با متحدان اروپایی خود هستیم و واشنگتن علنا درباره توافق هسته ای مذاکره ای نخواهد کرد و خلاء هایی همچنان در این میان باقی مانده است.
ساعاتی پس از ارسال پاسخ ایران به« انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وزارت خارجه آمریکا با تلاش برای انداختن توپ در زمین ایران مدعی شد که پاسخ تهران سازنده نبوده است و البته این را هم برجسته ساخته است که هنوز کار آن ها روی پاسخ ایران به اتحادیه اروپا در حال بررسی است و به اتمام نرسیده است و در این راستا یک منبع آگاه در وزارت خارجه آمریکا به سی .ان. ان گفته است دولت بایدن معتقد است که بهترین گزینه ممکن توافق با ایران است.
در واقع دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که دو دوره زندگی دارند؛ دوران نوزادی در آب زندگی می کنند و دوره بلوغ را در خشکی و آب زندگی می کنند، ولی در سپهر سیاست با نوع دیگری از دوزیستان به نام « دوزیستان سیاسی» مواجهه هستیم که اتمسفر و فضای فعالیت های سیاسی و اجتماعی جامعه به دلیل روشن نبودن مواضع اعلام شده از طرف کنشگران و تئوریسین های سپهر سیاست و با توجه به کنش و اتمسفر غالب میان دو جریان راست سنتی« اصولگرا» و چپ« اصلاح طلب» و عدم شکایت در وادی آگاهی و اطلاع رسانی در هر دوره ای مانند ادوار زمین شناسی با پدیده عجیب و غریب دوزیستان سیاسی رو به رو بوده است.
افرادی که با عوض شدن دولت ها و یا کسب اکثر کرسی های پارلمان بوسیله یکی از دو جریان سیاسی کشور به سمت جریان سیاسی با صندلی پرشمارتر گرایش پیدا کرده و با تغییر سیاست در ساختار اجرایی و قانونگذاری به سوی جریانی دیگر کشیده می شوند؛ در واقع پوست اندازی و دگردیسی تازه ای از دوزیستان سیاسی در دولت دهم « دولت دوم احمدی نژاد» و بویژه اواخر این دوره رشد و نمو یافت و عده ای از آن ها به مجلس دهم و عده ای هم به مجلس یازدهم راه یافتند.
همچنین با پیروز شدن شیخ تکنوکرات« حسن روحانی» عده ای از این دوزیستان پوست اندازی کرده که در ستادرئیس سابق بهارستان«علی لاریجانی» بودند و مابقی در جبهه دلواپسان،پایداری، نواصولگرایی و حلقه وصل« به زعم خویش دولت بهار»احمدی نژاد مهاجرت کردند و از دولت های یازدهم و دوازدهم و حالا هم در دولت سیزدهم نیز که بعضی استانداران و وزرای حلقه احمدی نژاد از وزرای شاخص کابینه هستند، خودنمایی می کنند.
دولتی که با شعار مبارزه با فساد و ناکارآمدی شعار کلیدی خود را تثبیت کرد و سپس این تغییر شعار به دو حوزه اقتصاد و سیاست تغییر جهت داد و در نطق های خود مرتب تکرار کرد که ما معیشت و اقتصاد مردم را به مذاکرات هسته ای و احیای برجام گره نمی زنیم سخت پای مذاکره آمده است و حالا به دلیل فشار سرسام آور عدم تثبیت قیمت ها و کالاهای اساسی با آزاد شدن ارز ترجیحی، بالا رفتن هزینه مضاعف معیشت جامعه و به تبع آن کوچک‌شدن سفره مردم، افزایش تورم، بالا رفتن بی سابقه بیکاری، فقر ،رشد دو چندان ضریب جینی و بالا رفتن تصاعدی شاخص فلاکت جامعه روزهای سختی را می گذراند و قاطبه مردم که بعضی از آن ها صورت خویش را با سیلی جهت حفظ آبرو جلوی چشم خانواده خود سرخ نگاه داشته اند انتظار به ثمر نشستن احیای برجام و پایان مذاکرات طولانی و فرسایشی۱۷ ماه گذشته در این خصوص هستند که اکنون با پاسخ پنجشنبه شب ایران به اتحادیه اروپا گویا خبرهای ضد و نقیض از رسانه های غربی و اروپایی می رسد که متن پاسخ ایران را بدون رد محتوای اصلی آن غیر سازنده معرفی کرده اند و به ظاهر مذاکرات فعلا در دست انداز افتاده است و آمریکایی ها هم به مثابه ایرانی ها که در ورزش کشتی در زیرگیری و بارانداز مثل« یزدانی و تیلور»شهره هستند.
حالا مذاکرات را با چالشی تازه مواجه ساخته اند و یحتمل تا پس از انتخابات میان دوره ای کنگره که در۸ نوامبر۲۰۲۲«۱۷آبان۱۴۰۱» برگزار خواهد شد متوقف خواهند کرد که این قضیه به مذاق کیهان نشینان و دوزیستان سیاسی برجامی در ایران و آمریکا خوش خواهد نشست چرا که روزنامه کیهان قبلاً مدعی شده بود که مذاکرات برجامی ایران باید تا دو ماه دیگر متوقف شود تا در آن بازه زمانی ایران به دلیل وارد شدن اروپا به فصل سرما، بحران انرژی در اروپا و زمستان سخت در انتظار آن ها و چالش آمریکا به دلیل جنگ فرسایشی روسیه و اوکراین می تواند به دلیل نیاز مبرم به گاز و نفت، ایران در این امتیاز بیشتری بگیرد غافل از اینکه به لحاظ جغرافیایی و توپولوژی طرف اصلی معادله برجام ایالات متحده مایل ها با اروپا و با ما فاصله دارد و این جز یک رجز خوانی و محاسبه استراتژیک اشتباه هیچ راهبرد و امتیازی نصیب ما نخواهد ساخت.
آنچه زمینه بروز، ظهور و عرض اندام، شکل گیری و رشد و نمو دوزیستان سیاسی در کشور را فراهم و مهیا می سازد به شاکله شخصیت و چرخش های دوار و پاندولی غیر باور آنان ارتباط چندانی ندارد، بلکه آیتم ها و فاکتورهای دیگری عامل رشد و تکثیر و بقای کاراکترهای عرصه سیاست را آماده می کند که اشاره به تک تک آن ها از حوصله این نوشتار به دلیل اطاله وقت مخاطبان روزنامه خارج است و از کنار آن ها رد می شویم.
در سپهر سیاست ایران از گذشته تا به حال به علت گم شدن حلقه مفقوده توسعه و در واقع به دلیل نبود تراز توسعه سیاسی و نبود مرز روشن میان جناح ها و جریانات سیاسی با تغییر دولت ها موجی از خواسته ها و مطالبات فضای سیاسی کشور را قبضه کرده و در بر گرفته است که قاطبه آن ها با تابلوی خدمت به مردم به کارزار آمده و وارد گود می شوند، در این اتمسفر و درهم تنیدگی و شلوغ کاری سیاسی بازار لابی گری گرم تر از قبل پیش می رود تا دوزیستان سیاسی را بر منصب بنشانند در حالی که افراد شایسته و با لیاقت از هر جناح و طیفی هیچ گاه حاضر نیستند برای رسیدن به جایگاهی خاص مسائل اخلاقی را زیر پا بگذارند.
دوزیستان با خلاقیت و شامه تیز شبیه گربه سانان در طبیعت فرصت های شکار به موقع را درمی یابند و به طعمه مجال گریز نداده و به هر قیمتی سعی در تصاحب منصب و تداوم مقام خود را دارند که در ایالات متحده و مجلس سنای این کشور میچ مک کانل رهبر حزب جمهوری خواه این نقش را که دوست گرمابه و گلستان دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق این کشور بود به خوبی بازی می کند.
انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا برای سال۲۰۲۲ که به چالش اصلی جوبایدن رئیس جمهور این کشور پس از مشکلات داخلی آمریکا و هم تراز با بازگشت به برجام قرار دارد بدل شده و ادامه این مذاکرات را با توقفی دو سه ماهه تحت شعاع قرار داده است این قضیه در حالی مرحله مقدماتی و رقابت درون حزبی خود را آغاز کرده است که پیش بینی می شود وفاداران ترامپ به چالشی برای هم حزبی های خود مبدل شده و کار را برای سنتی ها و معتدلان این حزب سخت کنند.
درایالات متحده نیز دوزیستان سیاسی نقش برجسته و فعالی را هم در کنگره و هم مجلس سنای آمریکا بازی و ایفا می کنند و نقش بارز آن ها همواره مورد رصد و توجه جراید پرتیراژ و رسانه های پرمخاطب این کشور هستند که خود را مهد دموکراسی می داند و در دوره ترامپ به دموکراسی کابوئی پسرفت و عقب گردی تاریخی داشت.
حالا هم در دوره نزدیک به پایان مذاکرات هسته ای میان ایران و۱+۴ و آمریکایی ها برای احیای برجام،۵۰ نماینده دوزیست ایالات متحده شامل۳۴ نماینده حزب دموکرات و ۱۶ نماینده حزب جمهوری خواه در نامه ای مشترک به جوبایدن رئیس جمهور آمریکا نگرانی خود را از مفاد توافق هسته ای برای بازگشت احتمالی به برجام و موافقت با ایران ابراز کرده اند.
در این نامه از دولت آمریکا خواسته شده است متن کامل هرگونه پیشنهاد مطرح شده برای بازگشت آمریکا به توافق هسته ای و احیای برجام در اختیار کنگره قرار گیرد همان کار مشابهی که دوزیستان مجلس یازدهم در ایران آن را در مقابل دولت دوازدهم برای احیای برجام کلید زدند و به اذعان حسن روحانی رئیس جمهور سابق اگر قانون مزاحم آن ها نبود همه چیز مهیای توافق و احیای برجام در۱۴ آذر ۹۹ بود و اینجاست که نقش کلیدی دوزیستان سیاسی هر دو طرف معادله در سپهر سیاست کاملا مسأله احیای برجام را وارد سیاه چاله ها و دست اندازی صعب و سنگلاخی وارد کرده است که بایستی با درایت نخبگان،سیاسیونث و اتاق فکر دستگاه های دیپلماسی دو کشور از خطر این دوزیستان سیاسی آگاه شد و تا دیر نشده تاکتیک آن ها را خنثی کرد.
| بیشتر بخوانید: |
| احیای برجام در پیچ آخر |
| سزارین سیاسی برجامی یا تعامل دوجانبه |
| خوف و رجای بزنگاه احیای برجام |
| پارادوکس شناختی درباره برجام |