قطار شهری کرمانشاه کِی به ایستگاه آزادی می‌رسد؟

به گزارش گفتمان: یکی از اقدامات دولت نهم در حوزه شهرسازی، ساخت «مونوریل» بود، مدیران وقت ۲ استان کرمانشاه و قم نیز که به حمایت‌های مالی آن دولت از ساخت مونوریل حسابی خوشبین بودند، این ۲ شهر را به چاه ویل مونوریل انداختند.

ساخت و ساز مونوریل قم از سال ۱۳۸۸ و کرمانشاه از سال ۱۳۹۰آغاز شد اما کفگیر بودجه خیلی زود به ته دیگ خورد و انبوهی از ستون‌های زمخت و نیمه‌کاره روی دست قم و کرمانشاه ماند. در عوض هزاران درخت کهنسال و زیبا نابود شد، زیبایی سابق شهر از بین رفت، به دلیل کار عمرانی ترافیک چندبرابر شد و صدها میلیارد تومان پول هم روی دست بیت المال گذاشت.

اعتبار اولیه قرارداد احداث مونوریل ۱۳ کیلومتری کرمانشاه ۲۱۵ میلیون یورو و مدت زمان اجرای آن ۴۲ ‌ماه تعیین و مقرر شد فاز اول آن تا سال ۹۳ به بهره‌ برداری برسد اما در این مدت پیشرفت پروژه به ۵ درصد هم نرسید و تنها حاصل آن، گیر کردن بلوار زیبا، قدیمی و پرتردد کرمانشاه زیر سایه یک کارگاه عریض و طویل با ۴۰۰ ستون سیمانی بود. وضعیتی که عبدالرضا مصری، نماینده کرمانشاه آن را به «ساخت زندانی با میله‌های سیمانی» تشبیه کرد.

تغییر طرح

با بالا گرفتن اعتراض های عمومی سپس تغییر دولت، سرانجام در خرداد ماه ۹۳ شورای عالی ترافیک کشور تن به تغییر پروژه از منوریل به قطار سبک شهری داد؛ هم در قم و هم کرمانشاه.

مصوبه این شورا البته به معنی برچیده شدن ستون ها نبود بلکه مقرر شد ادامه مسیر پروژه به صورت زیرزمینی و مترو احداث شود،  در شهر کرمانشاه از ابتدای بلوار کارمندان تا سه راه ۲۲ بهمن ستون‌گذاری شده بود، به همین دلیل بنا شد این محدوده به صورت روگذر و از سه راه ۲۲ بهمن تا میدان فردوسی به صورت زیرزمینی و مترو احداث شود.

پس از این تغییر کارشناسی، تا مدتی ساخت و ساز پروژه جان گرفت بطوریکه مدیران ارشد استانداری کرمانشاه خرداد ۹۴ قول دادند فاز اول پروژه تا پایان دولت یازدهم به مردم تحویل شود و در صورت تامین اعتبار فاز دوم هم تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری کامل برسد اما شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورد و کمبود اعتبار، پیشرفت پروژه را با کندی زیادی مواجه کرد.

 تفاوت مونوریل با قطار شهری

مونوریل یا تک ریل، نوعی از حمل و نقل سبک ریلی نیمه انبوه ‌بر تا انبوه ‌بر است که در آن چرخ‌های قطار روی تیرهای غالبا بتونی و گاه فلزی بر روی تک ریلی که درست در مرکز ترن یا واگن قرار دارد حرکت می‌کند.

قطارهای شهری اما روی دو ریل حرکت می کنند و شامل تراموا، ال آر وی، ال آر تی و مترو است و مانند مونوریل می‌تواند به سه صورت روگذر، زیرگذر یا همسطح احداث شود البته برای کلانشهرها معمولا از مترو که یک سیستم ریلی انبوه ‌بر است استفاده می‌شود.

آخرین وضعیت فاز اول

قطار سبک شهری کرمانشاه از میدان معلم(طاق بستان) در شمال شهر تا میدان فردوسی در جنوب شهر تعریف شده هر چند هنوز بخشی از پروژه در محدوده شکارگاه خسروپرویز (بلوار طاق بستان در محدود ایستگاه اول و دوم قطار) همچنان بلاتکلیف است و میراث فرهنگی اجازه عبور قطار را نمی‌دهد. حتی با وجود ارائه چهار راهکار کارشناسی، هنوز هیچ تصمیمی در این باره نگرفته است.

به همین دلیل ایستگاه اول قطار سبک شهری در میدان معلم (ام یک M۱) بلاتکلیف است و فاز اول پروژه از ایستگاه دوم در ابتدای بلوار کارمندان آغاز شده است.

فاز اول قطار سبک شهری کرمانشاه یک مسیر ۶.۶ کیلومتری است که هفت ایستگاه دارد؛ از ابتدای بلوار کارمندان(ایستگاه  اِم۲) تا میدان آزادی(ایستگاه اِم۸).

رییس سازمان حمل‌ و نقل ریلی کرمانشاه با بیان اینکه ۶ کیلومتر فاز یک قطار سبک شهری آماده روسازی و ریل‌گذاری است، گفت: روسازی شامل یکسری متعلقات فنی و مهندسی از جمله فرش پی یو، نصب صداگیرهای مختلف، ریل‌گذاری، چک ریل، گارد ریل و سایر مسائل فنی است که مناقصه آن انجام و پیمانکار نیز مشخص‌ شده است.

«امین سرتیپ نیا» افزود: پیمانکار بخش روسازی از اوایل خرداد ماه جاری عملیات اجرایی را آغاز می‌کند.

او با بیان اینکه  «ریل ۴۹» برای اولین‌بار در ذوب‌آهن اصفهان در حال تولید است، اظهار کرد: ما مذاکرات لازم را برای خرید و دریافت این ریل از ذوب‌آهن اصفهان انجام داده‌ایم همچنین «سوزن و سوزن کراس‌اور ها» نیز خریداری و بخشی از آن در انبار سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه دپو شده ‌است.

به گفته‌ سرتیپ نیا، سوزن‌ها، کراس اوور ها و سایر تجهیزات فنی مربوط به بخش روسازی قطار، در گذشته و با هزینه ۱۰ میلیارد تومان به‌صورت کامل خریداری شده‌اند در حالیکه تهیه همین تجهیزات هم‌اکنون با کمتر از ۵۰ میلیارد تومان شدنی نیست.

راه اندازی فاز اول تا آخر سال

سرتیپ نیا پیشرفت فیزیکی بخش زیرساخت فاز اول پروژه  را ۹۵ درصد عنوان و اضافه کرد: پیشرفت زیرساخت فاز ۲ پروژه نیز حدود ۳۰ درصد است که البته تکمیل این فاز هنوز اولویت ما نیست هرچند به ‌صورت مستمر و آرام در حال پیشرفت است.

او میزان پیشرفت کلی فاز اول پروژه قطار سبک شهری کرمانشاه را ۳۳ درصد ذکر کرد و گفت: اگر عملیات اجرایی بخش روگذر آغاز شود این پیشرفت به یکباره به بالای ۷۰ درصد می‌رسد زیرا بخش زیادی از پروژه مربوط به خرید تجهیزات و نصب ناوگان است.

او با اشاره به اینکه ریل‌ گذاری راه‌آهن کرمانشاه روزانه یک کیلومتر پیشرفت داشت، یادآور شد: با توجه به طول ۶ کیلومتری فاز اول قطار سبک شهری، در صورت تامین منابع و اعتبارات لازم می‌توانیم در کمتر از ۱۰ روز ریل‌گذاری را انجام و پیشرفت پروژه را به بالای ۷۰ درصد برسانیم.

سرتیپ نیا میزان بودجه پروژه برای امسال را ۸۱ میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: همچنین در حال جذب ۱۷۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت هستیم ضمن اینکه ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق هم برای سال آینده در نظر داریم.

به گفته‌ او، تا پایان امسال فاز اول قطار سبک شهری از ابتدای کارمندان تا میدان آزادی به بهره‌برداری می‌رسد و شهروندان کرمانشاهی می‌توانند برای جابجایی در این مسیر از قطار استفاده کنند.

معاون اجرایی سازمان حمل‌ و نقل ریلی کرمانشاه هم دراین‌ باره گفت: در سال ۱۴۰۰ شاهد جهشی برابر با آنچه تاکنون رخ داده، خواهیم بود زیرا امسال قرارداد روسازی، تکمیل دو ایستگاه، حفاری و لاینینگ تونل فاز دوم، انعقاد قرارداد احداث چهار ایستگاه ابتدایی، قرارداد مشاوره و طراحی بخش مکانیکال و الکتریکال پروژه را خواهیم داشت که همگی به موازات هم در حال پیشرفت هستند و امسال به مراحل امیدوارکننده‌ای خواهند رسید.

مهدی غلامرضایی اظهار کرد: تلاش ما این است که امسال پیشرفت فاز اول پروژه را تا ۸۰ درصد افزایش دهیم و فقط برخی از ایستگاه‌های فاقد اولویت، باقی بمانند؛ البته عرشه این ایستگاه‌ها هم تکمیل می‌شود و قطار فقط از آن ایستگاه‌ها عبور می‌کند.

درباره جزییات قرارداد بخش روسازی فاز یک قطار شهری هم گفت: با برآورد سال گذشته مبلغ این قرارداد حدود ۴۰۰ میلیارد تومان بوده‌ است که شامل نصب تجهیزات ریلی، سوزن‌ها، کراس اورها و سایر تجهیزاتی است که باید روی مسیر نصب و برای حرکت ناوگان آماده شود.

چرا اینقدر طول کشید؟

رییس سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه در پاسخ به این‌که چرا تکمیل قطار سبک شهری کرمانشاه این‌قدر طول کشیده‌ است، گفت: من اهل توجیه نیستم اما طبق موافقت نامه ای که در هیات وزیران تصویب شده سال ۱۴۰۵ به‌عنوان سال پایانی احداث پروژه قطار سبک شهری کرمانشاه در نظر گرفته ‌شده است، زیرا طرح های کلان معمولا زمانبر هستند چنانچه متروی تهران بیش از ۲ دهه طول کشید.

او افزود: کل بودجه ای هم دولت تا شهریور سال ۱۳۹۹ برای پیشبرد طرح قطار سبک شهری کرمانشاه اختصاص داده، ۲۸۰ میلیارد تومان بوده‌ است و شهرداری کرمانشاه نیز ۳۰ میلیارد تومان آن هم به‌صورت تهاتر تخصیص داده و در واقع هیچ مبلغی به‌صورت نقدی پرداخت نکرده ‌است.

او اظهار کرد که اعتبار ۲۸۰ میلیارد تومان برای یک پروژه کلانی که در غرب کشور بی‌سابقه است، عدد قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود و طبیعی است که با این شرایط مدت احداث پروژه طولانی‌تر شود.

تعداد و مشخصات قطار

رییس سازمان حمل‌ و نقل ریلی کرمانشاه درباره ویژگی های قطار سبک شهری کرمانشاه هم گفت: این قطار مسافت ۱۳ کیلومتری شمال تا جنوب شهر را با سرعت ۳۳ کیلومتر در ساعت و در ۱۰ دقیقه طی می‌کند (در صورت حرکت پیوسته و بدون توقف).

سرتیپ نیا در پاسخ به اینکه صدای ناشی از حرکت قطار در بخش روگذر چقدر است، عنوان کرد: با توجه به داشتن فرش پی یو و عایق‌های صداگیر، میزان صدای تردد قطار زیاد نیست زیرا فرش پی یو به ضخامت ۲ سانت بر روی کل عرشه قرار می‌گیرد و نیز با توجه به این‌که عرشه مسیر حدود ۶ متر از سطح خیابان بالاتر است، به کمک صداگیرهایی، صدای ایجاد شده به سمت آسمان هدایت خواهد شد.

او همچنین درباره تعداد قطارهایی که در فاز اول به حرکت در خواهند آمد، گفت: مقرر شده‌ که وزارت کشور تا پایان امسال ۳۶ واگن در اختیار ما بگذارد که ظرفیت هر واگن هم ۲۰۰ مسافر است؛ این ناوگان در قالب ۹ رام چهار واگنی اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند یعنی هر رام هشت‌صد مسافر.

وضعیت احداث ایستگاه‌ها

سازمان قطار شهری کرمانشاه، «مهندسین مشاور عمران محیط زیست» را به عنوان مشاور کارهای سیویل(طراحی هندسی راه، طراحی معابر و محوطه سازی و…) برای قسمت های زیرزمینی خط یک قطار شهری شهر کرمانشاه در نظر گرفته است.

علی جمور، سرپرست بخش نظارت مهندسین مشاور عمران محیط زیست گفت: فاز اول قطار سبک شهری شامل هفت ایستگاه است که ۶ ایستگاه آن به ‌صورت روسطحی و ایستگاه چهارراه بسیج (اِم۷) و ایستگاه میدان آزادی (اِم۸) به صورت زیرزمینی است.

رییس سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه درباره ایستگاه‌های دو، سه، چهار، پنج و شش(اِم ۳ تا اِم۷) فاز اول قطار سبک شهری گفت: عرشه این ایستگاه‌ها تا پایان سال احداث خواهد شد اما بخش معماری آن در صورت همکاری مدیران شهری و استانی و تامین اعتبار لازم تکمیل خواهد شد. در واقع در مرحله اول راه اندازی، قطار توقفی در این ایستگاه ها ندارد و تنها در ایستگاه اول(کارمندان) و ایستگاه آخر(میدان آزادی) توقف خواهد داشت.

معاون اجرایی سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه هم گفت: ایستگاه نخست در ابتدای کارمندان است که در مرحله انعقاد قرارداد با پیمانکار است و ایستگاه پایانی هم میدان آزادی است که در مرحله تکمیل سازه قرار دارد؛ ایستگاه چهارراه بسیج (ام۷) نیز در حال ساخت سازه است و سایر ایستگاه‌ها هم در مرحله انعقاد قرارداد هستند و به‌زودی پیمانکار آن‌ها مشخص خواهد شد.

همه ایستگاه‌ها سه طبقه هستند جز یکی

علی جمور اظهار کرد: تمام ایستگاه‌های زیرزمینی قطار سبک شهری در سه‌طبقه احداث می‌شود که طبقه زیرین آن طبقه سکو و محل عبور قطار خواهد بود، طبقه بالای آن هم بلیت‌فروشی و بالاترین طبقه نیز مربوط به تاسیسات است.

او عنوان کرد: البته در ایستگاه مرکزی(میدان آزادی) علاوه‌ بر این سه‌طبقه یک طبقه‌ای همتراز خیابان به ‌عنوان بخش تجاری خواهیم داشت که ۶ هزار متر از ۲۲ هزار متر مساحت کل ایستگاه را به خود اختصاص می‌دهد.

جمور، میزان پیشرفت این ایستگاه را ۳۸ درصد دانست و گفت که تا پایان سال به اتمام و بهره‌برداری می رسد.

او افزود: ایستگاه چهارراه بسیج ۱۶ هزار مترمربع زیربنا دارد که مقرر شده طی یک قرارداد ۲۰ ماهه به بهره‌برداری برسد.

به گفته‌ جمور، این ایستگاه تاکنون حدود هفت درصد پیشرفت فیزیکی داشته و پس‌ از تکمیل سازه، قرارداد معماری ایستگاه هم به مناقصه گذاشته می‌شود.

آخرین وضعیت فاز دوم

ناظر مقیم بخش تونل شرکت مهندسین مشاور عمران محیط‌ زیست نیز درباره وضعیت پیشرفت فاز دوم قطار سبک شهری کرمانشاه گفت: حفاری تونل در حد فاصل ایستگاه میدان آزادی (اِم۸) تا سبزه‌میدان(ام۹) در مراحل پایانی قرار دارد.

مهندس بهنام رنجبر گفت: حفاری تونل از دو سمت در حال انجام است و کمتر از ۱۷۰ متر دیگر باقی مانده که امیدواریم با تامین اعتبار لازم تا پایان امسال این حفاری هم تمام و پس‌ از لاینینگ (تکمیل سازه بتنی) برای اقدامات بعدی به کارفرما تحویل شود.

رییس سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه هم درباره وضعیت ایستگاه‌ مسجد جامع به عنوان اولین ایستگاه فاز ۲ قطار سبک شهری گفت: با توجه به محدودیت‌های اعتباری، ما ایستگاه مسجد جامع (اِم ۹) را نمی‌سازیم و قطار در آن‌جا توقفی نخواهد داشت اما سازه نگهبان آن را ایجاد می‌کنیم سپس سراغ ایستگاه چهارراه اجاق (اِم۱۰) می‌رویم که یک ایستگاه بزرگ و پرتردد است.

حفاری در باتلاق

یکی از اتفاقات و رویدادهایی که حفاری تونل در فاز دوم قطار سبک شهری را با چالش و کندی مواجه کرده، وجود منابع آب زیرزمینی در مسیر است بطوریکه به گفته‌ مهندس رنجبر خروجی آب از سینه تونل به سمت میدان آزادی حدود ۴۰۰ لیتر در دقیقه است و اگر دستگاه پمپاژ فقط سه ساعت خاموش باشد، کل تونل تبدیل به یک دریاچه خواهد شد.

او افزود: در ایستگاه سبزه‌میدان شرایط وخیم‌تر و میزان خروجی آب دو برابر است در آنجا هر دقیقه ۸۰۰  لیتر آب به سطح خیابان پمپاژ می‌شود.

آنچنان که رنجبر گفت، این حجم از آب سبب شده که حفاری تونل به سختی و مشقت پیش برود و را مضاعف کند.

شکارگاه خسروپرویز همچنان بلاتکلیف

یکی از اتفاقاتی که از همان ابتدا بخشی از پروژه قطار شهری کرمانشاه را زمین‌گیر کرد و تکمیل آن را در هاله‌ای از ابهام فرو برد، مخالفت وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با عبور قطار از شکارگاه خسروپرویز در بلوار طاق بستان بود؛ محدوده بین ایستگاه اول(میدان معلم) و ایستگاه دوم(کارمندان).

با وجود رایزنی‌های مکرر هنوز هم اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه هیچ تصمیمی در این باره نگرفته و ترجیح داده که پروژه را در بلاتکلیفی نگه دارد.

رییس سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه در این باره گفت: بیشترین جمعیت کم‌برخوردار شهر کرمانشاه در شهرک آبادانی و مسکن و شهرک ظفر در محدوده ایستگاه میدان معلم هستند در واقع بیشترین مسافر به سمت مرکز شهر و میدان آزادی هم از اینجا تردد می‌کنند. این محدوده حدود ۴۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.

سرتیپ نیا اظهار کرد: ما در زمان مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهار راهکار را ارائه کردیم اما او هیچ یک را بررسی خاصی نکرده و در این زمینه کوتاهی شد اکنون و با آمدن مدیرکل جدید امیدواریم راهکارهای ارائه‌شده به‌صورت کارشناسی بررسی و با یکی از آنها موافقت شود.

«احداث مسیر کارمندان تا میدان معلم به‌صورت عبور از زیر زمین و تونل، ریل گذاری به صورت عبور از سطح خیابان، ادامه طرح در ارتفاع فعلی و عبور از پل نیایش با ارتفاع بیشتر و در نهایت انحراف مسیر از ایستگاه دوم به سمت انتهای کارمندان و ظفر» چهار راهکاری هستند که از طرف سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه مطالعه و کارشناسی‌شده و به اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارائه شده ‌است.

رییس سازمان حمل‌ونقل ریلی کرمانشاه اظهار کرد: بهره مندی از یک پروژه بزرگ مانند قطار سبک شهری کمترین حق مردم شایسته کرمانشاه است؛ پروژه‌ای که می‌تواند زیرساخت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی خوبی نیز به ‌همراه داشته باشد و امیدواریم با حمایت و همکاری همه مسوولان و نهادهای متولی، هرچه زودتر به ثمر برسد.

کارشناسان شهری معتقدند که تکمیل هر ۲ فاز قطار سبک شهری کرمانشاه به عنوان بزرگترین پروژه درون شهری غرب کشور می تواند حدود ۴۰۰ هزار خودرو فرسوده را از ترافیک عذاب آور شهر یک میلیونی کرمانشاه خارج می‌کند و یک تحول شیرین را برای کرمانشاهی ها رقم بزند به شرط اینکه مردم بیش از وعده و حرف، اقدام و عمل ببینند.